مولفه های مشروعیت حکومت شیبانیان، با تکیه بر اندیشه‌‌های فضل الله بن روزبهان خنجی

ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ِﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﯿﺒﺎﻧﯿﺎن، ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﺣﺎﻣﯽ آن، ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺴﺐ آﺑﺎ و اﺟﺪادی ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﺸﺪهاﺳﺖ ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﺸﺎن درﺟﻬﺖ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﻘﺒﻮﻟﯿﺖ و ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺷﯿﺒﺎﻧﯿﺎن، از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎی دﯾﮕﺮی ﻧﻈﯿﺮ ﻣﻮﻋﻮدﮔﺮاﯾﯽ و ﺗﺄوﯾﻞﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻬﺮه ﺑﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف از آن، ﻧﺸﺎن دادن ﺗﻤﺎﯾﺰ اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎرِ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺴﻨﻦ، ﺑﺎ دﯾﮕﺮ رﻗﺒﺎ، ﺑﻪوﯾﮋه ﺻﻔﻮﯾﺎن ﺷﯿﻌﻪﻣﺬﻫﺐ اﺳﺖ. ازﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان، ﻓﻀﻞاﷲ ﺧﻨﺠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺮشﻫﺎی ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﺨﺶِ ﺧﻮد را در ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت ﻣﺘﻌﺪدی، ﻧﻈﯿﺮ ﺳﻠﻮک اﻟﻤﻠﻮک و ﻣﻬﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺑﺨﺎرا، ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﺮدهاﺳﺖ. وی ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎی ﻓﻮق، ﺗﻼشﻫﺎﯾﯽ را در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ اﻧﺠﺎم دادهاﺳﺖ. ﺑﺎ اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﺷﯿﺒﺎﻧﯿﺎن را ﺑﺎ ﺗﺄوﯾﻞ آﯾﺎت ﻗﺮآن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ، اﺣﺎدﯾﺚ و رواﯾﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺠﺪدﻣﺎﺋﻪ، ﺣﺪﯾﺚ ﺣﺎرث و اﺧﺒﺎر ﻣﻠﺤﻤﻪ، ﻣﺼﻠﺤﯿﻦِ ﻣﻮﻋﻮد و ﻣﻨﺠﯿﺎنِ آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﯽ داﻧﺴﺘﻪ، ﮐﻪ ﻇﻬﻮر ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﻋﺖ ﻫﺎی ﺑﻪوﺟﻮدآﻣﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺨﺬوﻻن و ﻣﺒﺘﺪﻋﺎن ﺻﻔﻮی را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ. ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ، ﺳﺆ ال اﺻﻠﯽ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺣﺎﺿﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺷﯿﺒﺎﻧﯿﺎن از ﭼﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﺑﺮاﺳﺎس آن، اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﺨﺶ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺴﺐ اﯾﻠﯽ و ﻗﺒﯿﻠﻪای ازﺑﮏﻫﺎ ﺑﺮﺗﺮی دارد. روش ﺗﺤﻘﯿﻖ اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﻮﺿﻮع، ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و روش ﮔﺮدآوری اﻃﻼﻋﺎت، ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺮﺗﺒﻂ، ﺗﻼش ﺷﺪهاﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد.