شناسایی و تحلیل عوامل موثر در مناسبات هیدروپلیتیک ایران و افغانستان در حوضه آبریز هریرود

آب ماده‌ای ضروری برای بقای جوامع است و عبور آن از مرزهای بین‌المللی سبب‌شده تا به عنوان یک عامل مهم در شکل‌دادن به منازعه یا همکاری میان کشورها نقش‌آفرینی کند. یکی از اقدامات بنیادی در تجزیه و تحلیل مناسبات هیدروپلیتیک در سیستم رود‌های فرامرزی، شناخت متغیرهایی است که در اهمیت آب‌های فرامرزی برای کشورها نقش دارند. آب هریرود از افغانستان وارد ایران می‌شود و قرارگرفتن حوضه‌ی آبریز آن در نوار خشک و نیمه‌خشک جهانی سبب وابستگی آن‌ها به آب هریرود برای تامین نیاز آبی‌شان شده‌است. برنامه‌های توسعه‌ای افغانستان سبب کاهش ورود آب هریرود به ایران شده به گونه‌ای که می‌تواند زمینه‌ساز چالش در امنیت‌آبی شمال‌خاوری ایران گردد. از‌این‌روی سوال پژوهش این است که متغیرها و شاخص‌های تاثیرگذار در اهمیت راهبردی هریرود برای ایران و افغانستان کدام است؟ برای این منظور 86 شاخص شناسایی و داده‌ها با استفاده از روش دلفی و روش تحلیل‌ساختاری با نرم‌افزار میک‌مک تحلیل شده‌است. نتایج حاکی از آن است که شاخص‌های اهمیت هریرود برای آب‌آشامیدنی، امنیت‌غذایی، امنیت منابع‌آبی برای ایران و شاخص‌های اهمیت هریرود برای امنیت‌ملی، امنیت منابع‌آبی و انجام برنامه‌های توسعه‌ی اقتصادی برای افغانستان جزو شاخص‌های راهبردی محسوب می‌شوند.