کنایه‌‌های ابداعی در شعر علّامه اقبال لاهوری

علّامه اقبال لاهوری از شاعران بزرگ فارسی‌‌‌‌گوی شبه قاره هند است که اهمیت و جایگاه وی در بین مردم ایران و شبه قارۀ هند، بر کسی پوشیده نیست. وی درجهت بیان افکار آزادی‌‌‌‌خواهانه و وحدت‌‌‌‌طلبانه خود، از زبان شعری فارسی بسیار مدد جسته است. از جمله نکاتی که در اشعار اقبال جلب توجه می‌‌‌‌کند، کاربرد کنایات جدید در زبان شاعرانۀ اوست؛ کنایاتی که پیش از آن کاربرد نداشته یا بسیار کم‌‌کاربرد بوده‌‌‌‌اند. با توجه به اهمیت شناخت هرچه بهتر ویژگی‌‌‌‌های زبان شاعرانۀ اقبال، در این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی تلاش شده‌‌‌‌است تا بدین سوال اساسی پاسخ داده‌‌شود که با توجه به اهداف روشنگرانه اقبال لاهوری، در کنایات شعری او چه ابداعاتی مشاهده می‌‌‌‌شود؟ بدین منظور براساس بلاغت سنتی، انواع تازگی‌‌‌‌های کاربرد کنایه در اشعار اقبال، مشخص ‌‌‌‌شد. نتیجۀ این بررسی نشان از آن دارد که کنایه ضمن اینکه از ابزارهای اصلی تصویرگری‌‌‌‌های شاعرانۀ علامه اقبال بوده، درجهت بیان اندیشه‌‌‌‌های متعالی و انسان‌‌‌‌ساز او دچار تحول شده، منجر به ابداع کنایاتی شده که خاص خود اقبال است. کنایاتی که ریشه در فرهنگ غنی اسلامی و آشنایی عمیق وی با فرهنگ و زبان و ادب فارسی دارند.