بررسی سیمای انسان کامل در آثار جمالی دهلوی

حامدبن‌فضل‌اللّه جمالى دهلوی از شاعران، ادیبان و تذکره‌نویسان در اواخر قرن نهم و اوایل دهم ه.ق. است. وی با وجود اعتقاد به اهل تصوف، در زمره مقربان امرا و سلاطین وقت نیز قرار داشت. به پیر خود سماءالدین اعتقادی راسخ داشت و سعی کرد در آثار به‌ جا مانده آنچه را از طریق سیر آفاق و انفس از پیر خود و سایر اهل سلوک دریافت و تجربه کرده‌است، بنمایاند. بدین جهت صبغه عرفانی در آثار او بسیار غالب است. در مطالعه آثار این ادیب هندی آنچه بیش از همه جلوه دارد، احوال و مقامات و اعتقادات مشایخ کبار است؛ به‌گونه‌ای که از خلال دریافتهای نویسنده می‌توان به اعتقاد او بر انسان کامل و ویژگی‌های پیر روشن‌ضمیر دست یافت. لذا این پژوهش کوشیده‌است به بررسی سیمای انسان کامل در آثار جمالی بپردازد و خصوصیات انسان آرمانی را از نظر او برشمارد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی با تکیه‌بر منابع کتابخانه‌ای است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جمالی اگرچه در آثار خود به طورمستقیم به ویژگی‌های انسان کامل نپرداخته، اما از فحوای کلام این سخنور ادیب می‌توان به آنها پی برد. این ویژگی‌ها در آثار او گاه با زبان پند و اندرز، گاه با تجربه حکایتی و یا بیان اندیشه کلی مطرح شده‌است.