مبانی نظری موسیقی دوره سلجوقی در متون قرون پنجم تا هفتم هجری ( 125-140)

از موسیقی عصر سلجوقی اطلاعات اندکی در دست است، زیرا نوای موسیقی آن دوره، برخلاف برخی بناها، آثار فلزکاری و دیگر هنرهای دستی و همچنین دیوان اشعار شاعران، برای همیشه از دست رفته و از طرف دیگر به نظر می‌رسد در دوره سلجوقی (شاید به سبب نبردها و جابه‌جایی‌های بسیار) نگارش رسالات موسیقی چندان رونق نداشته است. با این همه گزارش‌ها و نشانه‌هایی در منابع مکتوب، از جمله دیوان شاعران آن عصر در دست است که نشان می‌دهد دربارهای متعدد سلجوقی (431 تا 628 ه) از حمایت موسیقی‌دانان برجسته دریغ نداشتند. نیز در این دوره رسالاتی در باب موسیقی نوشته شده، از جمله رساله‌ موسیقی خیام و رساله‌ موسیقی محمد نیشابوری، و بخش موسیقی جامع‌العلوم (باب چهل و هشتم). برپایه این منابع موسیقی این عصر به موسیقی بزمی و رزمی قابل تقسیم است. از سازهایی که در موسیقی بزمی به کار می‌رفته می‌توان از رباب، چغانه، چنگ، سنج، تنبور، نی، رود، بربط (عود، مزهر)، و دف نام برد. برخی سازهایی که در موسیقی رزمی به کار رفته عبارت است از طبل و کوس و بوروِ پرَنگ و نفیر که ساخت دو ساز اخیر به الب ارسلان نسبت داده شده است. این گمان را نیز می‌توان مطرح کرد که احتمالا با گسترش قلمرو سلجوقیان از شرق به غرب، نظام دوازده پرده (مقام) خراسان به روم و بغداد رسیده است.