تاریخ شروع خلافت امام علی(ع) و بیعت با او: بازیابی منابع و اعتبارسنجی روایات یعقوبی

تاریخ یعقوبی اثر احمد بن ابی یعقوب (د 284ه‍) تاریخی عمومی است که به روش ترکیبی نگاشته شده؛ بدین معنی که با حذف زنجیره اِسنادها و تلفیق محتوای چند روایت از یک رویداد گزارشی واحد و منسجم از آن عرضه کرده‌است. در این مقاله، روایات یعقوبی درباره تاریخ شروع خلافت امام علی(ع) و بیعت با او با دیگر منابع تاریخی بررسی و مقایسه شده تا روشن گردد، منابع یعقوبی کدام است؟ آیا این منابع اعتبار و وثاقت کافی دارند؟ و مهم‌تر این‌که معیار یعقوبی برای گزینش روایات چه بوده‌‌است؟ یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که روایات یعقوبی در باب سال، ماه و روزِ کشته‌شدن عثمان، نخستین بیعت‌کننده (طَلحَه) و... هم‌سو با سایر منابع و معتبر است. البته در جاهایی مانند بیعت همه مردم با علی(ع) جز سه تن از قریش، نقش پنج‌تن از نمایندگان انصار در بیعت با علی(ع) و... متاثّر از گرایش‌های شیعی یا دلایل ناشناخته دیگر گزارش‌هایی متفاوت و گاه شاذّ ارائه کرده که منبع آن‌ها مشخص نیست.

beginning of im§m alê (pbuh) caliphate: retrieving and authentication of al ya’qåbê’s narrations

tarikh al ya’qubi, written by ahmad ibn abi ya’qub (d. 284 ah), is one of the general histories that has been compiled in a combined method; that is it presents a whole coherent account of a historical event by removing the chain of narrator as well as integrating several records of a same event. there are some factors in tarikh al ya’qubi that make it necessary to retrieve its resources as well as authentication of its narrations: the removal of the chain of narrator, the inconsistency of some reports with the accounts of other well known contemporary resources (al tabaqat al kubra by ibn sa’d, tarikh khalifa khayyat ibn qutaybah’s, al imamah wa al siyasah, etc) as well as subsequent authentic (al fotuh ibn a’tham, al isti’ab by ibn abd al barr, sharh nahj al balaghah by ibn abi al hadid, etc) and specifically including unheard and shiite narrations. the main questions of this research include: what are the sources of tarikh al ya’qubi? are they sufficiently credible? and most importantly, what was al ya’qubi’s criteria in authenticating the narrations? according to the research findings, although al ya’qubi’s accounts on the year, month and day of uthman, the first to pledge allegiance (talha), etc are valid and in line with other sources, his history influenced by his shiite attitudes or other unknown factors sometimes includes different and rare accounts as allegiance of all people by ali except three people quraysh, the role of five representatives of ansar in allegiance by ali, etc, the resource of which is not known.