«میدانِ» منبر در دوره مشروطه: مطالعه ای برپایه نظریه «میدان» بوردیو

در فضای اجتماعی دوره مشروطه (اواخر عصر قاجار) منبرهای روحانیت به عنوان عامل انسجام بخش اجتماعی، دارای جایگاهی مهم و معتبر بودند. در این مقاله با بهره گیری از «نظریه میدان بوردیو» که تحلیل پدیده های مختلف اجتماعی را مقدور می سازد، جایگاه منبرِ وعظ و خطابه مورد واکاوی قرار گرفته و با تشریح مفاهیمی چون «میدان»، «سرمایه»، «منش» و «کنش» و عناصر تاثیرگذار بر فضای آن، مطالعه شده‌ است. سوال اصلی این است: با استفاده از نظریه میدان بوردیو، «منبر دینی» چه ویژگی ها، دستاوردها و بازخوردهایی در دوره مشروطه داشته‌است؟ براساس نظریه بوردیو می توان گفت که منبر، میدانی گسترده، با عادتواره های ویژه از باورهای مذهبی مردم، در بسیج توده ها، مطالبه مشروطیت و تاسیس مجلس بوده و توان مندی شایانی داشته‌است. همچنین بنابر یافته های این پژوهش، «میدان منبر» در این دوره از اهرم های سه گانه میدان (استقلال، قدرت و منازعه بر سرمایه) به طور نسبی برخوردار بوده و در بیشتر وقایع مشروطه حضور اثرآفرین داشته و البته از تقابل با برخی میدان ها نیز آسیب دیده‌ است.

the minbar field in the constitutional period based on bourdieu’s theory

in the social atmosphere of the constitutional period (the end of the qajar era), the minbars of the clergymen had an important and prestigious position as a factor of social cohesion. in this research, by using “bourdieu theory”, the position of the preaching and speech has been analyzed and it has been studied by explaining concepts such as “field”, “capital”, “habits” and “action”. using bourdieu’s field theory, we considered that “religious pulpit” had what characteristics, achievements and feedbacks in the constitutional period. based on bourdieu’s theory, it is assumed that the pulpit has a wide field, with special habits of the religious beliefs of the people, in mobilizing the masses, demanding constitutionalism and the establishment of the parliament. the findings of this historical research show that during this period, the “minbar field” relatively enjoyed the triple levers of the field (independence, power and conflict over capital) and had an effective presence in most of the constitutional events, of course, it has also been damaged by the confrontation of some fields.