عوامل بیرونی و درونی افول مذهب و دولت زیدیان در شمال ایران

مذهب و دولت زیدیان از سده‌ سوم هجری در گیلان و طبرستان پدیدار گشت. زیدیان ایران اگرچه خاستگاه تحولات بنیادین در جهان اسلام بودند، اما خود چندان دوام نیاوردند؛ و به زودی با چالش‌های بیرونی و درونی احاطه گردیدند و دچار ضعف و افول شدند. پژوهش‌های اندکی درباره عوامل و دلایل این افول صورت گرفته؛ برخی عوامل نادیده گرفته شده و کاستی ها و ابهاماتی نیز در این پژوهش ها راه یافته که انجام پژوهشی تازه را موجه می‌سازد. این مقاله به دنبال تبیین عوامل افول مذهب و دولت زیدیان در شمال ایران است. بنابر یافته های این پژوهش، علاوه بر دوگانگی رفتار حاکمان و امامان زیدیه، تفرقه و رقابت میان اهالی گیلان و دیلمان، دور شدن نسل‌های جدید سادات علوی از اسلام و آداب آن، باید قدرت یافتن باوندیه، پشتیبانی این خاندان از مذهب امامیه، تبلیغات عالمان امامی‌مذهب، چالش مرگبار فداییان اسماعیلی با زیدیان، ظهور فرقه مطرفیه در یمن و تمایل زیدیان شمال ایران به مهاجرت به یمن برای مقابله با آن را به فهرست عوامل افول و زوال مذهب و دولت زیدیه در شمال ایران افزود.

a study on the decline of zaydê school of thought and government in northern ir§n

zaydê thought and government appeared in gīlān and ṭabaristān from the third century ah. although this phenomenon became the origin of fundamental changes in the islamic world, it did not last long and soon external and internal challenges surrounded it and caused its weakness and decline. few researches have been studied the causes of this decline. there are some ambiguities and lack of comprehensiveness regarding those causes, which justifies the necessity of conducting a new research. this article seeks to explain the factors of the decline of religion and the zaidian government in northern iran. it seems that in addition to the causes presented in the previous researches, discriminatory behavior of the zaydê rulers and imams; division and competition between the people of gīlān and daylamān, divergence of the new generations of alavids from islam and its customs; and regaining of power by bāvandiya and their support for twelvers, preaching of twelver scholars, the lethal challenge of the ismāʿīliyya devotees with the zaydis; the emergence of the muṭarrifiyya sect in yemen, and the desire of the zaydis of northern iran to migrate to yemen in order to counter it, could be  added to the list of reasons for decline