کتاب الطبقات الکبیر ابن سعد، منبعی برای نهج‌البلاغه

گردآورنده نهج‌البلاغه، شریف رضی(د 406ه‍)، به ندرت از منابع خود یاد کرده‌است. کوشش های چند تن از محققان معاصر، به شناسایی برخی از منابع نهج‌البلاغه منجر شده‌است. نامه هفتادوهفتم یکی از عبارات مشهور و توصیه امام علی(ع) به ابن‌عباس هنگام اعزام او برای گفتگو با خوارج است که بسیار مورد استناد قرار می‌گیرد. در منبع شناسی نهج‌البلاغه تاکنون برای این متن تنها به برخی از منابع اشاره شده که بعد از سیدرضی تالیف شده‌است. مطالعه حاضر ضمن معرفی منابع دیگر، نخست به این پرسش می‌پردازد که منبع سیوطی (د 911 ه‍) برای این متن در آثارش چه بوده و چرا برخی از محققان را به چالش کشانده‌است؟ در ادامه نشان می‌دهد که کتاب الطبقات الکبیر اثر ابن‌سعد (د 230ه‍) به احتمال زیاد منبع مستقیم یا با واسطه سید رضی بوده‌است. همچنین ضمن بررسی چاپ‌های موجود کتاب و نواقص آن، مشخص می‌شود که نسخه‌های خطی بخشی از کتاب تاکنون ناشناخته بوده و چون در سال‌های اخیر شناسایی، تصحیح و منتشر شده، این بخش در دسترس محققان پیشین نبوده و مورد غفلت واقع شده‌است. با توجه به این‌که درباره انتساب این متن به امیرالمومنین علیه‌السلام تردیدهایی مطرح است، این مقاله با معرفی منبع نامه 77 راه را برای بررسی بیشتر این مساله هموار کرده‌است.

kitāb al-ṭabaqāt al-kabīr of ibn saʿd, a source fornahj al-balāgha

the compiler of nahj al-balāgha, sharif al-radi (d. 406 ah), rarely mentioned his sources and most of the contents of this literary work are without mentioning the sources. nevertheless, the efforts of several contemporary researchers have led to the identification of some sources of nahj al-balāgha. the seventy-seventh letter has one of the famous phrases and it is the advice of imam ali (a.s.) to ibn abbas when he was sent to talk with the khawarij, which is often cited. in the source studies of nahj al-balagha, so far, only some sources have has been recognized, which all were written after al-radi. the present study, while introducing other sources, first deals with the question of what was the source of suyuti (d. 911 ah) and why did it was challenged by some researchers? this research shows that the kitāb al-ṭabaqāt al-kabīr of ibn sa‘d (d. 230 ah) was most likely a direct or indirect source for radi. also, while examining the existing editions of the book and its defects, it is clear that the manuscripts of a part of the book have been unknown until now. so, it was not available to previous researchers and has been neglected. due to the fact that there are doubts about the attribution of this text to amir al-mu’minin, this article has paved the way for further investigation of this issue by introducing the source of letter 77.