واکنش ایرانیان به ورود و رواج «عینک»: مطالعه‌ای برپایه نامه‌های دوستانه دوره صفویه

یکی از مهم‌ترین اختراعات اروپاییان که در دوره صفویه با اقبال فراوان روبه‌رو شد عینک بود. ورود و رواج استفاده از عینک واکنش‌های بسیاری را از سوی مردم به همراه داشت. به‌رغم سکوت منابع رسمی، می‌توان این واکنش‌ها را در منابع غیررسمی ازجمله دیوان‌های شعر، شهرآشوب‌ها و بهویژه نامه‌های دوستانه (اخوانیات) مشاهده و پیجویی کرد. این پژوهش می کوشد با بهره‌گیری از نامه‌های اخوانی عصر صفوی واکنش ایرانیان به پدیده عینک در این دوره و علل این واکنش‌ها را بررسی نماید. واکنش‌ها به پدیده عینک در این دوره نخست کنجکاوانه و سپس تمایل شدید به تملک آن و حتی چشم‌وهم‌چشمی بوده و موضوع نیاز واقعی یا تجویز چشم‌پزشک چندان مطرح نبوده‌است. اشتیاق جالب‌توجه ایرانیان به استفاده از عینک نیز تحت تاثیر عادات و خلق‌وخو، ویژگی‌های فرهنگی و اعتقادی، اشعار شاعران و تحولات و شرایط نوظهور جامعه آن روزگار بوده‌است. حضور اروپاییان در بسیاری از شهرها و استفاده آنان از ابزار و اختراعات جدید و نقش سفرای سیاسی، تجار و روحانیون در ترویج عینک نیز انکارناپذیر است.

“eyeglasses” in the safavīd era: a study based on ekhwanīyāt

eyeglasses were one of the most important inventions of the europeans that met with great demand and success during the safavid period. entry and spread of using glasses brought many reactions from people. despite the silence of official sources, these reactions are found in unofficial sources, such as poetry, shahrāshūbs, and especially friendly letters ekhwanīyāt observed. this research tries to use those letters to examine the reaction of iranians to the eyeglasses in this period. reactions to the glasses in this period was first curious and jealousy then strong desire to possess it and real need or prescription of an ophthalmologist had not been very important. the interesting passion of iranians to use glasses also under the influence of habits and mood, cultural and religious characteristics, poems of poets and developments and conditions of the society. the presence of europeans in many cities and their use of tools and new inventions and the role of political ambassadors, businessmen and clerics in promoting eyeglasses are also undeniable.