دهخدای صوراسرافیل: طرحی ناتمام از سوسیال‌دموکراسی

علی‌اکبر دهخدا در تعیین و تبیین جهت‌گیری سیاسی و اجتماعی نظام تازه تاسیس مشروطه خوانشی ویژه متاثر از ایدئولوژی سوسیال‌دموکراسی بیان داشته است. فهم دهخدا از ایدئولوژی سوسیال‌دموکراسی چه بود و چگونه آن را با دین اسلام و سنت‌های ایرانی تلفیق کرد؟ بنابر نگاشته های دهخدا در صوراسرافیل می توان گفت که در منظومه فکری دهخدا، دموکراسی در شکل حکومت ملی، بر بینشی دمکراتیک و اجتماعی استوار است. او بر مولفه‌هایی نظیر حاکمیت و حکومت مردم، استقلال، آزادی و تساوی حقوقی افراد تاکید دارد و تحقق این امور را شرط لازم برای گذار به دوره ترقی فرض می‌کند. افزون بر این، از سوسیالیسم به‌عنوان هدف و افق نهایی این نظام سیاسی یاد شده‌است که به‌تدریج و از طریق اصلاح وضع موجود قابل تحقق خواهد بود. دهخدا با تاسی به امر خاتمیت و دریافت تازه از دین در شکل جهان‌بینی توحیدی، سوسیالیسم را با بینش توحیدی ترکیب کرده و آن را مبنای نظری و فلسفی خوانش خود قرار داده‌است. به نظر می‌رسد، خوانش وی مبتنی بر تلفیق این سه وجه است. اگر چه شواهد نشان می‌دهد، این تلفیق، نتوانسته‌است ارتباط طبیعی و ارگانیکی را بین این وجوه برقرار سازد و گفتمان تازه‌ای را پایه ریزی کند، اما می‌توان از این تلاش به‌عنوان نقطه آغاز اندیشه ایجاد گفتمان سوسیال‌دموکراسی ملی و مذهبی در ایران یاد کرد.

Dehkhoda of Sår-i-Sr§fÊl: an Imperfect Picture of Social Democracy

In order to determine the political and social orientation of the newly established constitutional system, Ali Akbar Dehkhoda has expressed a special reading influenced by the ideology of social democracy. Therefore, the main issue of the research is what was Dehkhoda’s understanding of the idea of social democracy and how did he combine it with Islam and Iranian traditions? According to the findings of this study, in Dehkhoda’s system of thought, democracy in the form of national government is based on a democratic and social vision. He emphasizes components such as the sovereignty and government of the people, independence, freedom and legal equality of individuals, and considers the realization of these matters as a necessary condition for the transition to the period of progress. In addition, socialism (in the form of a justice-oriented and egalitarian system) has been mentioned as the ultimate goal and horizon of this political system, which will be achieved gradually and through reform of the status quo. In addition, Dehkhoda, by establishing the issue of Khatamiyyah and a new understanding of religion in the form of a monotheistic worldview, has combined socialism with a monotheistic vision and made it the theoretical and philosophical basis of his reading. His reading seems to be based on a combination of these three aspects. Although the evidence shows, this integration has not been able to establish a natural and organic connection between these aspects and to establish a new discourse; but this effort can be considered as the starting point of the idea of ​​creating a national and religious social-democratic discourse