رهیافتی به نقد و تحلیل ترجمۀ عربی برخی غزلیات حافظ از امین الشواربی و علی عباس زلیخه

دیوان غزلیات حافظ  نخستین بار در میانه‌های سدۀ بیستم میلادی توسط ابراهیم امین الشواربی به عربی برگردانده شد و از آن پس کسانی چون محمد الفراتی، علی عباس زلیخه و صلاح الصاوی همه غزلیات یا منتخباتی از آن را به عربی ترجمه کردند. نگارنده در این مقاله برآن است تا دو ترجمۀ امین الشواربی و علی عباس زلیخه را مورد نقد و بررسی قرار دهد. از عمده‌ترین نقاط ضعف و کاستی‌های هر دو ترجمه نخست خوانش نادرست ابیات و تلقی و دریافت اشتباه پیام و سپس برابرگزینی‌های نامناسب و گاه غلط مترجمان است. عدم آشنایی کافی به روح زبان فارسی و به ویژه عدم درک درست تشبیهات و استعارات زیبا و دلنشین و گاه عبارات دارای ایهام و پیچیده و معلق حافظ در موارد بسیاری دو مترجم را در انتقال صحیح پیام ناکام گذاشته و منجر به تحریف متن شده است. همچنین شیوۀ بیان و انتقال مفاهیم به ویژه در ترجمۀ علی عباس زلیخه نه تنها توان همسنگی و همآوردی با زبان دلنشین، استوار و اعجازگونۀ حافظ را ندارد که گاه فرسنگ‌ها از آن به دور است؛ به‌گونه‌ای که در هر دو ترجمه، گاه نه  تنها آن پیام، تاثیر، زیبایی و شیرینی و حلاوت معانی رمزی حافظ و آن تفکرات عمیق و اندیشه‌های والای وی که در زیباترین قالب‌ها عرضه شده است به زبان مقصد و گیرنده منتقل نمی‌شود که با ارائۀ مفاهیم و معانی سست و گاه سخیف، لسان‌الغیب که در یک کلام نماد ادبیات و فرهنگ ایرانی و روح زبان فارسی است در چشم عرب‌زبانان تا حد شاعری عادی و حتی گاه بیهوده‌گو  فرو می‌لغزد.

an approach to the critique and analysis of the arabic translations of some ghazals of hafez by amin al-shawarbi and ali abbas zulekha

the divan of hafez’s ghazals was first translated into arabic in the mid‑20th century by ibrahim amin al‑shawarbi. since then, figures such as muhammad al‑furati, ali abbas zulekha, and salah al‑sawi have rendered either the entire collection or selected portions into arabic. in this article, the author seeks to critically examine the translations by amin al‑shawarbi and ali abbas zulekha. the primary weaknesses in both translations arise first from an erroneous reading of the verses and a flawed interpretation of the intended message, and second from the use of inappropriate or occasionally incorrect lexical equivalents. the translators’ insufficient familiarity with the spirit of the persian language—especially their inability to grasp hafez’s elegant, captivating metaphors, similes, and often ambiguous or intricate expressions—has frequently hindered their ability to convey the original message accurately, resulting in textual distortions.furthermore, the mode of expression and transmission of concepts, particularly in zulekha’s translation, not only fails to match the enchanting, robust, and almost miraculous quality of hafez’s language but at times diverges significantly from it. in several instances, neither translation succeeds in transferring the profound thoughts, sublime ideas, and cryptic meanings of hafez—presented in the most exquisite forms—to the target language and its audience. instead, the rendering of weak or even trivial interpretations has, in effect, reduced lesan al-ghayb (the tongue of the unseen)—who epitomizes persian literature, culture, and the very soul of the persian language—to that of an ordinary, or even nonsensical, poet in the eyes of arabic readers.