قدرت و کنش ترجمه‌ای؛ واکاوی انتقادی بازتولید افکار قاسم امین در دیالکتیک محصول- کنش

عمل ترجمه دارای گستره‌ای وسیع، پیچیده و چند بعدی است که طبق نظریۀ اسکوپوس از تعیین هدف ترجمه توسط سفارش‌دهنده، آغاز و بعد از سیر فرایند ترجمه به محصول ترجمه ختم می‌گردد. آثار قاسم امین نواندیش مصری که در دو کتاب خود «تحریرالمراه» و «المراه الجدیده» به مسائل زنان و به طور ویژه حجاب در جامعۀ‌ مصر پرداخته است تا با خوانشی جدید از فقه اسلامی و به چالش کشیدن صورت‌بندی رایج از حجاب، هنجارهای جدیدی را در جامعه بازتولید و نهادینه کند، در زمان پهلوی اول به دستور قدرت حاکم ترجمه شده است. جستار حاضر از یک سو با رویکرد گفتمان کاوی انتقادی تئون ون‌دایک به دنبال تحلیل روابط میان رخدادهای اجتماعی و گزاره‌های گفتمانی به عنوان پرکسیس، و از سوی دیگر درصدد تحلیل ترجمه‌های صورت گرفته از دو اثر مذکور، به عنوان کنش ترجمه‌ای،  بر پایه ملاحظات نظریۀ اسکوپوس است.  نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که در سطح همنشینی، انواع نشانداری از قبیل جابجایی‌های سازه‌های زبان، حذف و اضافات معنادار، استفاده از مدالیتی‌های متفاوت نسبت به زبان متن اصلی و در سطح جانشینی نوعی سوداری در گزینش واژگان، اصطلاحات و ترکیب‌های زبانی با درجۀ متفاوت معنایی نسبت به متن اصلی وجود داشته است. به طوری‌ که نشانداری و سوداری متون ترجمه شده با هدف بازتولید دانش موجه، باور درست و نیز ایجاد نگرش، ایدئولوژی، هنجار و ارزش در راستای اعمال قدرت حاکم و هژمونی ارادۀ وی، در زمینۀ توجیه کشف حجاب و تبدیل آن به قانون در جامعه صورت پذیرفته است.

power and translational action; a critical analysis of the reproduction of qasem amin’s thoughts in the translatum-action dialectics

qasim amin, the egyptian reformer philosopher, examined women’s issues—specifically the topic of veiling in egyptian society—in his two publications, tahrir al-mar’a and al-mar’a al-jadida. these works were translated during the reign of reza shah pahlavi i under the directive of the governing authority. amin aimed to contest prevailing notions of veiling by reinterpreting islamic jurisprudence, with the objective of reconstructing and institutionalizing novel social norms. this study utilizes teun van dijk’s critical discourse analysis to investigate the correlation between social occurrences and discursive propositions as actions, while also assessing the translations of amin’s works as translational actions within the theoretical framework of skopos theory. the findings reveal that at the syntagmatic level, diverse types of signification—including alterations in linguistic patterns, omissions, notable additions, and changes in modality—were identified in relation to the source text. selection processes were apparent in the choice of language, terminology, and linguistic structures, indicating semantic differences from the original text. the tactics of meaning and selection in the translated texts served to replicate sanctioned information, bolster ideologically endorsed beliefs, and foster attitudes, norms, and values consistent with state authority and hegemonic goals. this approach specifically legitimized the unveiling law and institutionalized it as a legal norm within society.