واکاوی معانی ثانویۀ استفهام در ترجمه بر اساس الگوی نظری وینی و داربلنه (مطالعۀ موردی: ترجمه‌های منتخب قرآن)

یکی از سبک‌های زیبای قرآنی برای بیان حقیقت، جلب توجه و آگاهی دادن به مخاطب، استفهام است. غالب استفهام‌های قرآن دربر دارنده اغراض و اهدافی غیر از استفهام حقیقی است. عالمان علم بلاغت، معانی ثانویه متعددی را از جمله انکار، استهزاء، تعجب، تقریر، نفی و... برای استفهام برشمرده‌اند.  تاکنون تئوری‌های مختلف ترجمه به عنوان چهارچوب‌هایی مدون برای ارزیابی ترجمه‌های قرآن مورد استفاده قرار گرفته‌اند. از این میان، ژان پل وینه و ژان داربلنه در سال 1958 کتابی با عنوان «سبک‌شناسی تطبیقی فرانسه و انگلیسی» منتشر کردند که بعدها به منبع مهمی برای ترجمه‌پژوهان تبدیل شد. وینه و داربلنه در این اثر به معرفی تکنیک‌هایی پرداختند. در نوشتار حاضر، پس از تبیین این تکنیک‌ها و زیرشاخه‌های آن‌ها با روش توصیفی تحلیلی و مقابله‌ای به کیفیت کاربست آن‌ها در ترجمۀ معانی ثانویۀ استفهام چهار مترجم قرآن کریم (مکارم شیرازی، آیتی، انصاریان و الهی قمشه‌ای) که به دلیل تفاوت در رویکرد، نگرش فقهی  و شیوۀ ترجمه‌ای که دارند، دارای تفاوت‌ها، مزایا و معایبی نسب به همدیگر هستند، می‌پردازد و هدف از آن تبیین چگونگی و میزان کاربرد الگوی ترجمۀ وینه و داربلنه در ترجمه‌های مورد بررسی است. یافته‌های پژوهش نشان  می‌دهد مترجمان با توجه به قداست متن قرآن و ویژگی‌های زبانی خاص آن از ترجمۀ تحت‌اللفظی که یکی از مولفه‌های ترجمۀ مستقیم است، بیش از سایر مولفه‌ها بهره برده‌اند. علاوه بر این، تکنیک جابه‌جایی تغییر صورت -به عنوان یکی از مولفه‌های ترجمه غیرمستقیم- به سبب تفاوت ساختار دستوری دو زبان عربی و فارسی پس از ترجمۀ تحت‌اللفظی بیشترین بسامد را دارد؛ تکنیک غیرمستقیم همانندسازی نیز به سبب اشتراکات فرهنگی میان دو زبان و نیز ممنوعیت دخل و تصرف بیش از حد در قرآن نسبت به سایر مولفه‌ها بسامد کمتری دارد.

analyzing the secondary meanings of interrogatives in translation based on the theoretical model of winnie and darbleneh (case study: selected translations of the quran)

one of the beautiful qur’anic styles for expressing the truth, attracting attention and informing the audience is asking questions. most of the questions in the qur’an have purposes other than real questions. rhetoric scholars have listed several secondary meanings, such as denial, mockery, surprise, interpretation, negation, etc. for questioning. until now, various theories of translation have been used as codified frameworks to evaluate the translations of the qur’an. among them, jean-paul vine and jean darblene published a book titled comparative french and english stylistics in 1958, which later became an important source for translation scholars. became. vineh and darblene introduced techniques in this work. in this article, after explaining these techniques and their sub-branches with a descriptive analytical method and confronting the quality of their application in the translation of secondary meanings, four translators of the holy quran (makaram shirazi, aiti, ansarian and elahi qomshei) who due to differences in the approach, the jurisprudential attitude and the method of translation that they have have differences, advantages and disadvantages relative to each other, and its purpose is to explain how and the extent of the application of the translation model of vineh and darbalteh in the translations under review. the findings of the research show that the translators have used literal translation, which is one of the components of direct translation, more than other components, considering the sanctity of the qur’an text and its special linguistic features. on the other hand, the transposition technique - as one of the components of indirect translation, has the highest frequency after literal translation due to the difference in the grammatical structure of arabic and persian languages; the indirect technique of assimilation also has a lower frequency than other components due to the cultural similarities between the two languages and the prohibition of excessive interference in the qur’an.