تاثیر افق معناییِ مترجم بر متن مقصد در پرتو نظریۀ زیبایی‌شناسی دریافت؛ مطالعۀ موردی سه ترجمه از رمان «موسم الهجره الی الشمال»

نظریه زیبایی‌شناسی یکی از نظریه‌های مطرح شده در حوزۀ نقد ادبی است که تحت تاثیر مکتب پدیدارشناسی توسط پیروان مکتب کنستانس آلمان به وجود آمد. از آنجا که این نظریه، کانون توجه خود را بر خواننده و دریافت او از اثر متمرکز کرده درپی آن است که تعدد افق‌ها در روند دریافت را براساس استراتژی‌های مترجمان و تاویل‌های آن‌ها در خوانش متن مورد بررسی قرار دهد. رمان «موسم الهجره الی الشمال» اثر الطیب صالح نویسندۀ سودانی از برترین رمان‌های قرن بیستم به شمار می‌رود و از جایگاه ادبی بالایی برخوردار است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی تحلیلی و رویکرد مقابله‌ای و با هدف تبیین عدم قطعیت معنا و فعال بودن مترجم به عنوان خواننده در خوانش متن سامان یافته، خوانش‌های معنایی متعدد رمان یادشده را در پرتو نظریۀ زیبایی‌شناسی دریافت در سه سطح واژه، ساختار و عبارت در سه ترجمه دیویس (عربی - انگلیسی)، غبرائی (انگلیسی - فارسی) و عامری (عربی - فارسی) مورد بررسی قرار داده و به تبیین چگونگی پذیرش متن به اعتبار تثبیت جایگاه هنری اثر در افق‌های مختلف و غنای آن از مترجمی به مترجم دیگر پرداخته است. برآیند پژوهش نشان داد مترجمی که در واکنش به فضاهای سفید و خلاها، متن را به شکلی طبیعی تاویل و به‌روزرسانی کند و متناسب با قواعد زبان مقصد، خوانشی صریح ارائه دهد، می‌تواند بر زیبایی‌شناسی متن مقصد فائق آید. بر این اساس غبرائی به عنوان خواننده توانسته با پر کردن خلاها متناسب با روح یک فرهنگ از خوانشی ساده به دریافتی منتقدانه گذر کند. مشارکت وی در فرآیند خواندن با تکیه بر افق معنایی خود، هم باعث حفظ زیبایی متن مبدا شده و هم بر مولفه‌های زیبایی‌شناختی متن مقصد افزوده است.

the effect of semantic horizon on reading the translations of the novel “season of migration to the north”

aesthetic theory is one of the theories in the field of literary criticism that was developed by the followers of the german school of constance under the influence of the school of phenomenology. since this theory focuses on the reader and his perception of the work, it seeks to examine the multiplicity of horizons in the reception process based on the translators’ strategies and their interpretations of reading the text. the novel season of migration to the north by the sudanese writer altayyib saleh is one of the best novels of the twentieth century and has a high literary status. this research, which is organized by the descriptiveanalytical method and confrontational approach with the aim of explaining the uncertainty of meaning and the reader’s activity in reading the text, has investigated the various semantic readings of this novel based on the aesthetic theory of receiving at three levels of words, phrases, and structure in three translations of davis (arabicenglish), ghabraei (englishpersian), and ameri (arabicpersian), and examined how to accept the text on the basis of establishing the artistic position of the work in different horizons and its richness from one translator to another. the result showed that a reader who, in response to white spaces and gaps, interprets and updates the text in a natural way and provides an explicit reading in accordance with the rules of the target language, can overcome the aesthetics of the target text. accordingly, ghabraei as a reader has been able to move from a simple reading to a critical understanding by filling in the gaps in accordance with the spirit of a culture. his participation in the reading process, relying on his semantic horizon, has both preserved the beauty of the source text and added to the aesthetic components of the target text.