نقد و بررسی جلوه‌های بازنویسی در چهار اپیزود ترجمۀ بلعمی از تاریخ طبری

جولان آزاد زبان مترجم و به‌کارگیری مولفه های بازنویسی یکی از مهم‌ترین علل پیدایش رویکرد ترجمۀ تالیفی در ادبیات فارسی و عربی کلاسیک است. مترجمان در این شیوه به مانند شیوۀ آزاد و ارتباطی از ترجمۀ برابر، معادل و طوطی وار که اغلب گنگ و نامفهوم است، اجتناب می‌کنند. شیوه بازنویسی در ترجمۀ کهن فارسی از عربی به دلیل عدم رعایت قوانین و معیارهای علمی ترجمه و مقاصد آرمان‌گرایانه به طرز وسیعی به‌کار گرفته شد و مترجم بدون رعایت امانت‌داری با تکیه بر مقوله بازنویسی و سازوکارهای آن به تغییرات متعددی در متن ترجمه در قیاس با متن اصلی می پرداخت. پژوهش حاضر در تلاش است مفهوم و جلوه های بازنویسی را در چهار اپیزود از تاریخ بلعمی (نحوۀ کشته شدن سیاوش، بنای شارستان کاووس، به آسمان رفتن کاووس، ترک فرمانروایی توسط کیخسرو) با توجه به مبحث بازنویسی «آندره لفور» مورد بررسی قرار دهد تا به جلوه ها و کارکردهای شیوه بازنویسی در ترجمۀ بلعمی دست یابد. نتیجه نشان می دهد یکی از علل ماندگاری ترجمۀ بلعمی که به اسم مترجم شناخته می‌شود نه نویسنده به‌خاطر وجود جلوه های متواتر مفهوم بازنویسی است و مترجم با شیوه هایی نظیر اقتباس، تعدیلات ساختاری، حذف و فشرده سازی و گاهی اطناب اثری متفاوت از طبری خلق کرده است.

The Criticism and Study of Rewriting Aspects in four Episodes of Bal’ami’s Translation of Tabari’s History

The free flaunt of translator’s language and applying rewriting elements is one of the most important reasons for the emergence of  authorship translation approach in Persian literature and classic Arabic. In this approach, just like free and communicative method, translators avoid equal, equivalent, and parrotlike translation which is mostly inexpressive and incomprehensible. Rewriting approach was widely used in old Persian translation from Arabic because of not regarding rules and scientific standards of translation and idealistic goals. And relaying on rewriting issue and its mechanisms the translator would deal with lots of changes in translated texts compared to the originial without considering custody. The present research tries to study the concept and rewriting aspects in four episodes of Bal’ami’s history (the killing of Siavash, the making of Kavous’s Palace, Kavous’s ascending to heaven, abandoning sovereignity by Kay Khosrow) considering André Lefevere’s rewriting discussion in order to achieve aspects and functions of rewriting approach in Bal’ami’s translation. The results indicate one of the reasons of Bal’ami’s translation durability, which is known as the translator not the writer, is due to the successive aspects of rewriting concept. And the translator has created a rather different work than Tabari’s by using techniques uncluding adaptation, structural adjustments, delete and compression, and sometimes verbiage.