مقایسه دو ترجمۀ فارسی نصرالله منشی و محمد بخاری از کلیله‌ودمنۀ عربی ابن‌مُقَفَّع با تکیه بر نظریۀ ترجمۀ یوجین نایدا (موردکاوی: باب زاهد و راسو)

کتاب کلیله‌ودمنه را برزویۀ طبیب به پهلوی و دو سده بعد ابن­مُقَفَّع به عربی برگرداند. بعدها در سدۀ ششم هجری به‌دلیل از بین‌ رفتن اصل پهلوی، همین ترجمۀ عربی اساس کار ترجمۀ مترجمانی چون نصرالله منشی و محمد بن عبدالله بخاری قرار گرفت. این مقاله درصدد است که با تکیه بر شیوۀ وصفی تحلیلی و براساس نظریۀ یوجین نایدا در زمینۀ ترجمه، شباهت‌ها و تفاوت‌های دو ترجمۀ مذکور را با تکیه بر باب «زاهد و راسو» بررسی و میزان انطباق این ترجمه‌ها را با نظریۀ مذکور واکاوی کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد هر دو مترجم با فاصله گرفتن از ترجمۀ لفظ به لفظ که در آن زمان بسیار معمول بوده با تکیه بر مهارت سخنوری و ایجاد برخی تعدیلات، خواننده را غرق گفتمان داستان کرده‌اند؛ اما نصرالله منشی دغدغۀ بیشتری در زمینۀ ایجاد تاثیر و انتقال پیام اصلی متن به مخاطب داشته است. بنابراین، تعدیلات بیشتری در ترجمه ایجاد کرده و در این راه آیات قرآنی، احادیث، اشعار و امثال عربی را به متن ترجمۀ خود افزوده و به خصوصیات ترجمۀ پویا در نظریۀ نایدا نزدیک‌تر شده است. این در حالی است که بخاری که بنا بر دستور شاه مخاطب ترجمۀ وی مامور پایبند ماندن به متن اصلی بوده با باقی‌ماندن در حصار جزئیات و چارچوب داستان‌ها به ویژگی‌های ترجمۀ صوری نایدا متمایل است؛ او نیز گاه به‌خاطر تفاوت‌های بینازبانی و بینافرهنگی، تغییرات اندکی در متن ترجمه ایجاد می‌کند که بسامد و میزان این تغییرات در مقایسه با ترجمۀ منشی بسیار اندک است.

A Comparison between Abu’lMa’ali Nasrallah’s and Mohammad Bukhari’s Farsi Translations of Arabic Kalila and Demna by Ibn alMuqaffa’ Based on Eugene Nida’s Translation Theory: A Case Study of the Pious Man and the Skunk

Kalila and Demna was translated into Pahlavi language by Borzuya and two centuries later into Arabic by Ibn alMuqaffa’. Later, in the sixth century AH, as the Pahlavi version was lost, the Arabic translation became the basis for translators such as Nasrullah Munshi and Muhammad ibn Abdullah Bukhari. This article seeks to examine the similarities and differences between the two translations by focusing on the story of the Pious Man and the Skunk. For this purpose, the present article relies on the analyticaldescriptive method and Eugene Nida’s Translation theory. The results of this study show that both translators, by distancing from wordforword translation, which was very common at the time, relied on eloquence and made adjustments and immersed the reader in the discourse of the story. However, Nasrullah Munshi was more concerned with delivering the proper effect and conveying the main message of the text to the audience. Therefore, he made more adjustments in his translation and hence, added Quranic verses, hadiths, poems and Arabic proverbs to his translation which became closer to Nida’s dynamic equivalence. On the other hand, Bukhari, on the order of the Shah who was the audience of his translation, remained faithful to the original text, sticking to the details and frameworks of the stories, hence, it is inclined toward Nida’s features of formal equivalence. Yet, he also sometimes makes minor adjustments in translation due to crosscultural and crosslingual differences, which are not very frequent compared to Munshi’s translation.