شناسایی عوامل موثر بر حس تعلق مکانی ساکنین شهرهای جدید با تاکید بر مدل‌های مکان و ارزیابی آن در شهر جدید اندیشه

هویت شهری یکی از چالش های مهم شهرهای جدید بوده و هست. با گذشت بیش از 30 سال از پایه ریزی شهرهای جدید در ایران، همچنان مشکلات و معضلات این نوع از توسعه در ابعاد مختلف قابل مشاهده است. خلا هویتی یکی از مهم ترین مشکلات این شهرها است، این در حالی است که الگوی توسعه پایدار بر اصالت بخشی و حفظ هویت شهرها به عنوان یکی از شاخص های مهم زندگی تاکید می کند. هدف این مقاله، بررسی حس تعلق مکانی به عنوان یکی از نمودهای مشکل هویت است. به استناد مبانی نظری و چارچوب مفهومی به دست آمده (مبتنی بر روش کیفی)، عوامل عینی و ذهنی بر ایجاد تعلق مکانی تاثیر دارند. بررسی میزان تعلق مکانی به شهر جدید اندیشه پس از گذشت بیش از سه دهه هدف این نوشتار بوده و این شهر از میان 4 شهر جدید اطراف تهران، به دلیل جذب جمعیتی بیشتری، به عنوان نمونه انتخاب شده است. درعین حال از میان 6 فاز شهر اندیشه،فاز 3 شهر به دلیل موقعیت، قدمت و کالبد شکل یافته، به عنوان محدوده موردبررسی انتخاب شدهاست. روش پژوهش در بررسی نمونۀ موردی، مبتنی بر پرسشگری بوده و 385 پرسش نامه به صورت تصادفی در فاز منتخب، در روزهای غیر تعطیل و در فضاهای عمومی این محدوده مانند پارک ها و همچنین درب منازل و مغازه های محلی توزیع و تکمیل شده است. در این پژوهش، تحلیل ها مبتنی بر نظرات متخصصین و تحلیل کمی پرسش نامه ها با استفاده از نرم افزار اس.پی.اس.اس. انجام شده است. روش تحلیل همبستگی نشان می دهد، بین عوامل ذهنی و عینی از یک سو و میزان تحقق حس تعلق مکانی از سوی دیگر، رابطۀ معناداری وجود دارد و بسیاری از شاخص ها با کشش فضایی (متغیر ترکیبی که از سه متغیر اصلی پرسشنامه به دست آمده) رابطه معنی داری داشته اند. نتایج نشان از انطباق نظرات متخصصین و ساکنین دارد. همچنین نتایج نشان می دهد، شهر جدید اندیشه درزمینۀ همبستگی و تعامل اجتماعی در وضعیت نامناسبی قرار دارد. درزمینۀ خوانایی و وضوح معابر و تقاطع ها در شهر ویژگی خاصی برای ساکنین وجود ندارند. در رابطه با تعاملات اجتماعی، شاخص تعامل با همسایگان ملاک بررسی بوده؛ در زمینۀ تمایل پاسخ دهندگان برای ترک شهر، نیمی از مشارکت کنندگان، پاسخ منفی داده اند و بنابراین به نظر می رسد شهر اندیشه توانسته است تعلقمکانیِ حداقلی را برای ساکنین خود ایجاد نماید. اما آنچه مسلم است آن است که در تمامی تغییر و تحولات شهرهای جدید ایرانی در طول زمان وجه مشترکی به نام زیبایی نسبی و تناسب کلی بصری شهری موردتوجه بوده، اما به شکل مطلوب و هویتمند اجرا نشده و به نوعی از یکنواختی منجر شده،در نتیجه تعلق مکانی در این شهر پس از حدود 30 سال هنوز ضعیف ارزیابی شده است.

identifying the factors affecting the sense of belonging to a place of new towns with emphasis on place models and evaluating the new town of andisheh

this study explores the belonging to a place in the new town of andisheh after three decades. this town has gained a higher population among four new towns around tehran, which was a reason why it was selected as a case for the study.the methodology of this study is based on inquiry, and 385 questionnaires were randomly distributed and completed on working days in public spaces of the area such as in parks, at doors, and in local stores. the analyses were performed based on expert opinions, and the questionnaires were quantitatively analyzed by using spss software. the correlation analysis method indicated that there is a significant relationship between objective and objective factors on the one hand, and belonging to a place on the other hand, and many of the indexes had significant relationships with spatial attraction (a combined variable of the questionnaire’s three main variables). further, they showed that the new town of andisheh has an improper position in terms of correlation and social interaction. in the readability and clarity of passages and intersections of the town, there were no specific features for the residents. furthermore, the index of neighbor interaction was investigated for social interactions. however, half of the participants stated that they were not willing to leave the town.