دولت و سیاست‌گذاری مسکن در ایران بعد از انقلاب اسلامی

در ایران نیز مانند خیلی از کشورهایی که ورود در حوزۀ تدارک خدمات رفاهی دارند، تهیه و عرضۀ مسکن مناسب همواره مورد توجه بوده است. چرا که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ارائۀ این خدمت رفاهی به‌عنوان یکی از وظایف دولت‌ها شناخته‌شده است. بی‌تردید ورود و ارائۀ این خدمت رفاهی در ایران بعد از انقلاب اسلامی افت‌وخیزهایی داشته است. زیرا سیاست‌های رفاهیِ مسکن، محصول نیروها و ساختارهای کلان و همچنین شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی حاکم بر هر دوره است. بر این اساس هدف این مقاله تحلیل نقش دولت‌ها در سیاست‌های مسکن در ایران بعد از انقلاب اسلامی با استفاده از نظریۀ تحلیل سیاست انتقادی به شیوۀ تاریخی-تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل این وضعیت به روش اسنادی، از برنامه‌ها و اسناد مرتبط، در بازۀ زمانی بعد از انقلاب تا پایان برنامۀ پنجم توسعه، استخراج‌شده است. نتایج این تحلیل نشان می‌دهد که سیاست‌های توسعۀ مسکن در ایران بعد از انقلاب متاثر از گفتمان انقلاب در دوره جنگ تحمیلی، غلبۀ دیدگاه تعدیل ساختاری متاثر از شرایط جهانی در دوره سازندگی، اولویت دادن به بازار و بخش مدنی در دوره اصلاحات، گفتمان عدالت‌خواهی و گفتمان تدبیر اقتصادی به ترتیب با سیاست‌های بازتوزیعی مسکن از پایین، رهاسازی بازار مسکن، توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی، پاسخ به تقاضا برای مسکن به‌ویژه در بین اقشار کم‌درآمد با طرح مسکن مهر و اصلاح رویۀ طرح مسکن مهر با تاکید بر مسکن اجتماعی مورد توجه بوده است.

Government and Housing Policy Making in Iran after the Islamic Revolution

Abstract:In the area of providing welfare services, the provision  of adequate housing has always been a concern for governments. Because in the constitution of the Islamic Republic of Iran, the provision of this welfare service as one of the duties of the state is known. Undoubtedly, the arrival and presentation of this welfare service in Iran, after the Islamic Revolution, has been a downward spiral. Because welfare policies of housing are the product of the forces and structures as well as the economic, social and political conditions governing each period. Accordingly, the purpose of this paper is to analyze the role of governments in housing policies in Iran  after  the Islamic Revolution, using the theory  of  analyzing  the policy of critique with a historicalanalytical method. The information needed to analyze this situation is extracted in a documentary manner, from related programs and documents, from the time after the revolution to the end of the fifth development plan. The results of this analysis show that the policies of housing development in Iran after the revolution,influenced by the discourse of the revolution in the interim government and the  Mousavi  government, have overcome the structural adjustment perspective affected by global conditions in the Hashemi  government, prioritizing the market and The private sector in the Khatami  government, the discourse on justice in the Ahmadinejad government,  and the discourse on economic rationality in Rouhani’s  government, respectively, with the policies of redistribution of housing from the bottom, the release of the housing market, the empowerment and organization of informal settlements, the response to demand for housing Especially among lowincome people with a housing plan and the procedural reform of  Mehr  housing plan with  an emphasis on community  housing. Has been   considered.Keywords: Government, Welfare Policy, Housing   Policymaking, Islamic Revolution, Developmental Plans