آموزش شهروندی در مدارس شهر تهران؛ آثار و پیامدها (مطالعۀ تجربی اثربخشی طرح شهردار مدرسه)

آموزش شهروندی به ساکنان شهر یکی از رسالت‌های نهادهای مختلف اجتماعی در محیط شهری است. هم‌چنین یکی از طرح‌هایی که به صورت یک مداخله شهروندی در سطح مدارس راهنمایی شهر تهران در حال انجام است طرح «شهردار مدرسه» است. هدف این طرح توسعه و ترویج مشارکت اجتماعی و نهادینه کردن مهارت‌های شهروندی در بین دانش‌آموزان است. بر این اساس مقاله حاضر به بررسی میزان اثربخشی طرح شهردار مدرسه پرداخته است؛ زیرا دست‌اندرکاران و مسئولان مدیریت شهری و نیز آموزش و پرورش همواره با این پرسش مواجه بوده‌اند که تا چه اندازه طرح شهرداری مدرسه به لحاظ اهداف مورد نظر از اثربخشی لازم برخوردار است؟ برای سنجش میزان اثربخشی طرح شهردار مدرسه از مدل cipp استفاده ‌شده است. البته سعی شده در این مطالعه فقط نتایج ارزش‌یابی کیفیت برون‌داد طرح ارائه شود. روش انجام تحقیق ارزش‌یابی است و جامعه آماری آن را کلیه دانش‌آموزان شهردار مدرسه، والدینشان و مدیران مدارس در مناطق 22 گانه شهرداری در سال تحصیلی 1391- 1390 تشکیل می‌دهد. برای جمع‌آوری اطلاعات از ابزار «پرسش‌نامه» و نیز برای سنجش وضعیت اعتبار مفاهیم و متغیرها از دو روش‌ اعتبار صوری و اعتبار نمونه‌گیری (منطقی) استفاده شده است. هم‌چنین از آزمون آلفای کرونباخ برای دست‌یابی به پایایی مفاهیم کمک گرفته‌ایم. در نهایت در جمع‌بندی وضعیت پیامدها و آثار طرح بر روی دانش‌آموزان می‌توان چنین قضاوت کرد که بیش‌ترین تاثیر طرح شهردار مدرسه در افزایش احساس مسئولیت‌پذیری اجتماعی و نیز افزایش علاقه و تعلق نسبت به محیط مدرسه است. در مقابل مواردی از قبیل افزایش مشارکت جمعی در بین دانش‌آموزان، افزایش آموزش و آگاهی‌بخشی به سایر دانش‌آموزان مدرسه و نیز بهبود وضعیت تحصیلی شهرداران مدرسه در سطح نامطلوبی ارزیابی شده‌اند.

Citizenship Education In The Schools of Tehran: Effects and Consequences

Citizenship education is one of the objectives of social centers and institutions. The School Mayor Plan is a project of citizenship in the middle schools of Tehran. The aim of this project is to develop and promote social participation and institutionalize citizenship skills among students. This research evaluates the effectiveness of the School Mayor Plan. CIPP model is used to evaluate the effectiveness of this plan; however attempt has been made to present only the results of the evaluation of output quality. The research method is evaluation, and its population comprises all students who served as School Mayor, their parents and school administrators in Tehran in the academic year 20112012. In this study, we used a questionnaire to collect data and employed the face and sampling validity methods for reliability; also the Cronbach’s alpha test was used for the validity of the variables. The findings indicate an increased sense of social responsibility and interest in and attachment to the school environment. In contrast, this plan did not have any positive impact on the social participation of students, the education and awareness of students, and the educational achievements of School Mayors.