واکاوی پراکنش و تغییرات زمانی – مکانی توفان ‌های تندری در جنوب ایران در سه چرخه خورشیدی اخیر

توفان‌های تندری، به‌ عنوان یکی از پدیده‌های متداول و شاخص سامانه‌های همرفتی، موجب خسارت‌های شدید و آثار روانی بر افراد می‌شوند. بدین منظور، ابتدا کدهای مربوط به پدیده توفان تندری در دوره آماری 33 ساله که متناظر با سیکل‌های 22، 23 و 24 خورشیدی (2018-1986) بودند از داده‌های سازمان هواشناسی کشور برای ایستگاه‌های سینوپتیک که در هر چرخه اقلیمی دارای آماره کامل بوده‌اند، استخراج گردید. در ادامه به‌منظور نمایش تغییرات زمانی-مکانی توفان‌های تندری، از روش idw استفاده شد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که از چرخه خورشیدی 22 الی 24، فراوانی رخداد توفان‌های تندری از الگوی منظمی پیروی نمی‌کند و چرخه 23 بالاترین رخدادها را داشته است. در مجموع در دوره آماری 33 ساله بالاترین رخداد مربوط به سال 1997 و کمترین رخداد توفان تندری در سال 1990 گزارش‌شده است. از لحاظ پراکنش مکانی توفان‌های تندری در فصول سرد سال که سامانه‌های سودانی پدیده غالب این دوره از سال می‌باشد هسته پر رخداد توفان‌های تندری بر روی ایستگاه بوشهر قرار دارد. این هسته پر رخداد به سمت شرق و شمال روندی کاهشی دارد. درحالی‌که ایستگاه‌های جزیره سیری و بندرلنگه کمترین میزان را داشته‌اند. بیشترین رخداد در ماه‌های دسامبر و ژانویه و از نظر مکانی در ماه‌های سرد بر ایستگاه بوشهر متمرکز است درحالی‌که در تابستان جابجایی هسته‌ها به سمت شرق، به‌ویژه در ایستگاه‌های بندرعباس، لار و حاجی‌آباد، به دلیل فعالیت سامانه‌های مونسونی، قابل‌ توجه بود.

analysis of the spatial and temporal distribution and changes of thunderstorms in southern iran over the last three solar cycles

thunderstorms, one of the most common and characteristic phenomena of convective systems, can cause severe damage and psychological impacts on individuals. in this study, thunderstorm-related codes from synoptic meteorological stations with complete records during each solar cycle were extracted from the dataset of the iranian meteorological organization over a 33-year statistical period, corresponding to solar cycles 22, 23, and 24 (1986–2018). the inverse distance weighting (idw) interpolation method was applied to illustrate the spatiotemporal variations of thunderstorms. the findings indicate that the frequency of thunderstorm events does not follow a regular pattern across solar cycles 22 to 24, with the highest occurrence observed during cycle 23. overall, during the 33 years, 1997 recorded the highest number of thunderstorms, while the lowest occurred in 1990. in terms of spatial distribution, during the cold seasons, when sudanese low-pressure systems are the dominant atmospheric pattern, the highest concentration of thunderstorm events was recorded at bushehr station, with a decreasing trend toward the east and north. in contrast, the lowest frequencies were observed at siri island and bandar lengeh stations. the peak occurrences were reported in december and january, particularly at bushehr during the cold months, whereas during summer, due to the influence of monsoon systems, a notable eastward shift in thunderstorm hotspots was evident, especially at bandar abbas, lar, and hajjiabad stations.extended abstractintroductionnatural hazards claim thousands of lives worldwide each year, with a significant portion of these fatalities attributed to weather-related hazards. thunderstorms, regional floods, and other severe weather events are examples of such hazards. thunderstorms are localized, mesoscale weather systems that develop within a limited area of 20 to 50 kilometers and depend on the height of convective clouds. rainfall associated with thunderstorms and accompanying weather systems, coupled with lightning, are complex and composite atmospheric phenomena. due to their unique dynamic and structural characteristics, these events typically negatively impact the natural environment, infrastructure, civil structures, transportation systems, and social activities.