واکاوی اثرات سد سلمای افغانستان بر تنش‌های آبی کلان شهر مشهد

چشم‌انداز تامین و آینده آب شمال شرق (کلان‌شهر مشهد) علاوه بر تاثیرپذیری از بحران‌های کلی تنش‌های آبی کشور، و شرایط طبیعی و اقلیمی منطقه شمال شرق، تحت تاثیر متغیر همسایگی و سیاست‌های هیدروپلیتیکی افغانستان است؛ چرا که افغانستان ضمن آگاهی از وضعیت جغرافیایی خود (محصور در خشکی بودن)، برای جبران بخشی از نیازمندی‌هایش در امر توسعه زیرساختی آبی، کشاورزی و اقتصادی، متوسل به سیاست هیدروهژمونی (نقش ابزار گونگی آب) در رابطه همسایگان خود، از جمله ایران شده است. در حقیقت سیاستِ هیدروهژمونی افغانستان، گونه‌ای از راهبردِ دیپلماتیک و سیاسی این کشور، برای جبران بخشی از خلاء «قدرت-امنیت- هویت»، در موازنه ژئوپلیتیکی با همسایگان است. سدسازی‌های متعدد، و از جمله ساخت سد سلما، در چارچوب همین تحلیل می‌گنجد. سوال اصلی این مقاله چنین است: اصولاً احداث سد سلما بر روی شاخه اصلی هریرود، چه پیامدهایی بر تنش‌های آبی کلان‌شهر مشهد دارد؟ به‌طور واضح سیاست‌های فرادستی افغانستان در ساخت سد سلما، نواحی پایین‌دست، از جمله ناحیه شمال شرقی ایران (استان خراسان و کلان‌شهر مشهد) را با چالش تامین آب مواجه می‌نماید. گونه‌های متعددی از تنش‌های ژئوپلیتیکی، سیاسی-امنیتی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی، از جمله پیامدهای اعمال چنین راهبردی است. پژوهش بر اساس ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی محسوب می‌شود. اطلاعات پژوهش به شیوه کتابخانه و اسنادی و با مراجعه به منابع معتبر گردآوری‌شده است.

analyzing the effects of afghanistan's salma dam on the water tensions of mashhad metropolis

the outlook for water supply and the future of mashhad metropolis, apart from being affected by the general crisis of water tensions in the country, is influenced by the variable of afghanistan's neighborhood and hydro-political policies. afghanistan, because aware of its geographical situation (being landlocked), to compensate part of its needs in the development of water, agricultural and economic infrastructures, has moved towards the policy of hydro-hegemony (instrumental role of water) in relation to its neighbors, including iran. in fact, afghanistan's hydro-hegemony policy is a type of diplomatic and political strategy of this country to compensate for part of the power-security-identity vacuum in geopolitical balance with its neighbors. numerous dam constructions, including the construction of the selma dam, are included in this analysis. specifically, the construction of the selma dam on the main branch of harirud has consequences on the water tensions of mashhad metropolis. types of geopolitical, political-security, social, economic (food insecurity) and environmental tensions are among the consequences of applying this strategy.