تحلیل ساختار و راهبرد بازیگران نظم آینده منطقه خاورمیانه

در قرن گذشته، به علت ظهور و افول بازیگران متعدد در منطقه خاورمیانه، نظم این منطقه دستخوش دگرگونی‌های بسیاری شده است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از پایدارترین مدل‌های نظم منطقه‌ای در خاورمیانه، رقابت بین دو نظم انقلابی گری با محوریت ایران و نظم غرب‌گرا با محوریت عربستان وهم پیمانان منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای آن بوده است. گرچه در بعضی از مقاطع نظم اخوانی می‌خواست خود را به‌عنوان پایه نظم سوم منطقه تثبیت کند؛ اما پس از کودتای 2013 در مصر پایه‌های این نظم فروریخت. بااین‌وجود، سایر بازیگران نظم اخوانی همانند ترکیه، قطر و لیبی همچنان به ظهور مجدد این نظم امیدوارند. با توجه به پرشتاب و سیال بودن تحولات در این منطقه، ظهور بازیگران رسمی و غیررسمی جدید، محیط پیچیده و آشوبناک منطقه و به‌تبع آن، عدم قطعیت‌های متعدد، نمی‌توان از تثبیت کامل الگوی نظم دوقطبی در منطقه خاورمیانه مطمئن شد و ممکن است نظم منطقه‌ای خاورمیانه در آینده نزدیک، دستخوش دگرگونی‌های بسیاری گردد. این مقاله با شناسایی، تحلیل و تبیین ساختاری واگرایی و همگرایی میان بازیگران تاثیرگذار در منطقه خاورمیانه از طریق پرسشنامه نیمه ساختاریافته، خبرگانی و بهره‌گیری از ابزار نرم‌افزاری مکتور، درصدد پاسخگویی به این پرسش است که الگوهای آینده نظم منطقه‌ای خاورمیانه چگونه خواهند بود؟ سناریوی مطلوب برای بلوک‌های قدرت، تغییر است یا تداوم؟ یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که طیف وسیعی از سناریوها را می‌توان در خصوص نظم منطقه‌ای مطرح ساخت؛ اما محتمل‌ترین سناریو در نظم منطقه خاورمیانه، بی‌ثباتی، تغییر و حرکت از الگوی نظم دوقطبی به سمت‌وسوی الگوی چندقطبی در این منطقه است.

analysis of the structure and strategy of the actors of the future order of the middle east region

after the victory of the islamic revolution, one of the most stable models of the regional order in the middle east has been the competition between the two revolutionary orders centered on iran and the western-oriented order centered on saudi arabia and its regional and extra-regional alliances. considering the rapid and fluid nature of the developments in this region, the emergence of new official and unofficial actors, the complex and chaotic environment of the region and, as a result, numerous uncertainties, it is not possible to be sure of the complete stabilization of the bipolar order model in the middle east region, and the order of the middle east region may undergo many changes soon. by identifying, analyzing and explaining the structure of divergence and convergence among influential actors in the middle east region through a semi-structured questionnaire, experts and using mactor software tool, this article seeks to answer the question of how the future patterns of regional order in the middle east will be. is the optimal scenario for power blocs change or continuity? the research findings show that a wide range of scenarios can be proposed regarding the regional order. however, the most likely scenario in the order of the middle east region is instability, change and movement from the bipolar order pattern to the multipolar pattern in this region.