تحلیل فضایی سکونتگاه ‏های شهری بر اساس مولفه‏ های طبیعی سرزمین ایران

ادراک و تحلیل فضایی سکونتگاه‏ های پهنه‌ سرزمینی ایران در ایجاد و توسعه‌ کانون ‏های جمعیتی موثر است. ولیکن می ‏توان از آن در کشف روابط فضایی و تهیه‌ سند آمایش بنیادین سرزمینی و نقشه‌ چشم ‏انداز ژئو- دموگرافیک ایران استفاده کرد. در این پژوهش با هدف ادراک الگوی چینش فضایی به بررسی و آنالیز فضایی سکونتگاه ‏‏های شهری با روش کمی- تحلیلی و مدل‏ سازی، با استفاده از محیط‏ برنامه‏ نویسی و سامانه‌ اطلاعات جغرافیایی پرداخته شده است. تحلیل فضایی سکونتگاه ‏های شهری ایران در این پژوهش با نگاه به مولفه‏ های طبیعی از جمله ارتفاع، شیب، سطوح محدب و مقعر (انحنای زمین)، دمای سطح زمین، بارش، رطوبت نسبی، و همچنین فضای دموگرافیک شهری مورد توجه قرار گرفته و با تلفیق این مولفه ‏ها مدل داده ‏های رستری و مفاهیم جدیدی ابداع و تبیین شده است. پس از آستانه ‏گذاری و کدگذاری مدل داده ‏های رستری و پردازش داده‏ ها، سیستم‏ های شکل ‏زای ترکیبی پهنه‌ سرزمینی ایران استخراج و سپس چینش فضایی سکونتگاه‏ های شهری در هر یک از سیستم‏ ها و زیر‏سیستم‏ های شکل‏ زا تحلیل و بررسی شده است. نتایج نشان داده است که الگو‏ها، نگاره‏ ها، و چینش فضایی سکونتگاه ‏های شهری در ایران در تعامل با سیستم ‏های شکل‏ زا بوده و آنالیز فضایی سرزمینی می ‏تواند راهبرد‏های کلان نظام سکونتی در ایران را بر اساس شالوده‏ های آمایش بنیادین بیان کند.

spatial analysis of urban settlement regarding to the iran, environmental indicators

introductioncognation and discovering the logic of settlement syntax in the iran it is effective in creating and developing population centers. however, the discovery of spatial relations and the logic that dominates it can be used in the preparation of the document of the fundamental spatial planning of the land of iran and the landscapes of iran. this research is based on the theory of space syntax and aims to land cognation and discovering the rules of spatial syntax of settlements and with a quantitative-analytical and modeling method, using python programming and geographic information system (gis), it has analyzed the pattern of space syntax of urban settlements and space configuration. space syntax of urban settlements in iran, using environmental parameters such as; elevation, slope, convex and concave surfaces, land surface temperature (lst), precipitation, relative humidity and urban demographic space have been considered and by combining these parameters, the raster data model and new concepts have been invented and explained. after thresholding and coding the raster data model, the spatial relationships between them are processed and compound geomorphic systems for iran have been extracted. and then the spatial syntax pattern of urban settlements has been analyzed in each of the geomorphic systems and subsystems. the results show that the patterns, context and spatial syntax of urban settlements in iran have interacted with geomorphic systems and the analysis of spatial syntax can express the macro-strategies of the residential system in iran based on the foundations of fundamental spatial planning.