بررسی تطبیقی نظام حکمرانی مراتع در ایران قبل و بعد از مصوبه ملی‏ شدن مراتع: کاربستی از قواعد حقوق مالکیت در مدل تحلیل نهادی الینور آسترم

مراتع، با وسعت بیش از 80 میلیون هکتار، یکی از منابع بسیار ارزشمند در کشور است و بستر کسب و کارهای مختلفی است. آنچه در رونق بهره‏ برداری پایدار از مراتع و صیانت و احیای آن نقش دارد نوع قواعد حکمرانی و بهره ‏برداری است. تصویب قانون «ملی‏ شدن جنگل ‏ها و مراتع» در دهه‌ 1340 نقطه‌ عطفی بود که قواعد بهره‏ برداری را متاثر کرد و آثار و پیامدهایی به‏ جای گذاشت. در این مقاله با مقایسه‌ تطبیقی قواعد در نظام حکمرانی مراتع به بررسی علت شکل ‏گیری پیامدها پرداخته می‏ شود.روش مورد استفاده در این پژوهش تحلیل مضمون داده‏ هایی است که در نتیجه‌ مصاحبه ‏ها و مطالعه‌ اسناد و منابع مردم ‏شناختی گردآوری شده است. رویکرد استفاده‏ شده در این تحلیل مبتنی بر مدل مفهومی  iadاست که در سه سطح قواعدی را که ناشی از شرایط فیزیکی و اجتماعی است تشریح می‏ کند. پس از کدگذاری داده ‏ها با استفاده از نرم ‏افزار maxqda، 472 کد باز در 157 مضمون پایه دسته‏ بندی شده است. این مضامین در سه سطح «قواعد اساسی»، «قواعد انتخاب جمعی»، و «قواعد عملیاتی» به توصیفی از قواعد حکمرانی و اداره‌ مراتع در نظام سنتی و نظام موجود مرتع‏ داری پرداخته است.در نتیجه مشخص شد که نقش مردم در نظام سنتی مراتع حیاتی بوده است. سیاست ملی‏ شدن مراتع یکی از مداخله‏ هایی بود که باعث تغییر قواعد در نظام مرتع‏ داری شد و پیامدهای نامطلوبی به ‏جا گذاشت. به‏ نظر می‏ رسد عمده آثار نامطلوب ناشی از سلب حق مالکیت و مدیریتِ بهره‏ برداران بوده است. برای اصلاح و بهبود نظام مرتع‏ داری ضروری است قواعد سطوح مختلف در نظام مرتع‏ داری و در ادامه ساختار اجتماعی و اقتصادی تغییر کند که لازمه‌ آن اصلاح قانون است.

a comparative study of rangeland governance in iran before and after the rangeland nationalization enactment: property rights rules application related to elinor ostrom institutional analysis model

introductionone of the vital and valuable capacities of the country is common resources. by definition, with public use of common resources, the amount is reduced and limited. one of these resources is pastures. in our country, an area of about 52% of the country’s area, which is more than 80 million hectares, includes pastures. this valuable capacity is the basis of various businesses including livestock, medicinal plants, fish farming and tourism. socially, the livelihood of about 916,000 rural and nomadic families depends on the use of pastures. in other words, rangelands are the basis for the formation of businesses and activities of indigenous communities.what plays a role in the prosperity of sustainable exploitation of pastures on the one hand and its protection and restoration is the type of rules of governance and exploitation. therefore, the question arises as to how, on the one hand, while using these pastures economically and productively, there can be no monopoly, greed and injustice in their use, and while observing inter generational justice, these resources in the form of stable to continue.pastures have traditionally been managed by indigenous and local communities in the country. in this way, with the formation of socio-ecologic systems, the natives of each region used their own mechanisms to exploit and revive resources. apart from the shortcomings and deficiencies observed in these traditional institutions and sub-systems that have been formed over the years, they have also brought benefits to the country. among other things, they decentralized and non governmental their prosperity, security and regulation. but with social and legal change, there was a shift towards institutional arrangements and rangeland governance.