چرخش روابط ایران و عربستان در دو بُعد تعامل و تقابل ژئوپلیتیکی و زمینه‏ های شکل‏ گیری آن ‏ها

بررسی الگوهای روابط کشورهای واقع در منطقه‌ خلیج فارس به‏ دلیل جایگاه ژئوپلیتیک و ژئواکونومیکی این منطقه در ساختار قدرت جهانی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی دو کشور مهم و تعیین‏ کننده در منطقه‌ خاورمیانه و خلیج ‏فارس ‏اند و روابط پُرفراز و نشیبی را تجربه کرده ‏اند. روابط کشورها در طول زمان و تحت‏ تاثیر عوامل مختلفی همچون جنگ ‏ها، انقلاب ‏ها، تحولات نظام منطقه ‏ای و نظام جهانی و تغییر در موازنه ‏های قدرت همواره در حال تغییر و تحول بوده است. ایران و عربستان از کشورهایی بوده‏ اند که روابط آن‏ها در طول چهار دهه‌ گذشته (پس از انقلاب اسلامی) دچار تغییر و تحولات زیادی شده است که علل آن را می ‏توان در طیف مختلفی از عوامل ژئوپلیتیکی جست ‏وجو کرد. این مقاله با شیوه‌ توصیفی- تحلیلی در‏صدد بررسی الگوی روابط ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی ایران تا سال 1397 است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‏ دهد که الگوی روابط ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی تا‏کنون از تقابل به تعامل و برعکس از تعامل به تقابل ژئوپلیتیکی در چرخش بوده است. مهم ‏ترین عوامل تاثیرگذار در روابط دو کشور نیز در این بازه‌ زمانی شامل شکل‏ گیری انقلاب اسلامی در ایران، پایان جنگ تحمیلی، حادثه‌ 11 سپتامبر، بیداری اسلامی، ژئواکونومیک و منابع انرژی، ژئوپلیتیک شیعه، دست‏یابی ایران به انرژی هسته ‏ای، رویکرد امنیتی دو کشور، تحولات منطقه ‏ای و بین ‏المللی مثل روی کار آمدن محمد بن سلمان در عربستان و دونالد ترامپ در امریکا و نقش قدرت ‏های فرامنطقه‏ ای در روابط دو کشور بوده است.

the rotation of iran-saudi arabia relations in two dimensions of geopolitical interaction and confrontation and the grounds for their formation

extended abstractislamic republic of iran and saudi arabia are undoubtedly two important and determining countries in the middle east and persian gulf region, which typically have vicissitudinous relations. over time, geopolitical relations of countries have been constantly evolving through several factors such as wars, changes in the regional and the global system, revolutions, and changes in power balances. over the past four decades (after the islamic revolution), iran-saudi arabia geopolitical relations have been changed due to a wide range of geopolitical factors which can be found in a variety of internal-external geopolitical factors. this descriptive-analytical paper aims to study the pattern of geopolitical relations between iran and saudi arabia after the islamic revolution of iran. islamic revolution in iran, september 11 attacks, islamic-awakening, the peaceful end of iran–iraq war, energy geopolitics, shia crescent, iran’s access to nuclear energy, regional and international developments such as the coming of mohamed bin salman in saudi arabia and donald tramp in the united states and the key role of transnational powers have been the most factors affecting this geopolitical relations.introductiontoday, the persian gulf is one of the most important geopolitical regions in the world, an important part of jeffrey camp’s theory hartland energy. in the persian gulf region, based on the goals and interests of the powers and actors within its geopolitical structure, a pattern geopolitical relations between the political units of the region are formed.