جایگاه پایتخت در استراتژی مدیریت سیاسی فضای کشورهای جهان، با تاکید بر ایران

پایتخت‌ها، جدا از نقش‌های گوناگون فرهنگی، جغرافیایی، اقتصادی، ارتباطی و به‌ویژه سیاسی، جاذب جمعیت نیز هستند. برای سنجش وزن ژئوپلیتیکی و تاثیرگذاری پایتخت در فضای ملی، شمارِ جمعیت، مهم‌ترین و در دسترس‌ترین شاخص اندازه‌گیری است. با استفاده از شاخص جمعیت، پرسش اصلی پژوهش آن است که کشورها طی نیم‌قرن اخیر، چه استراتژی‌هایی در مدیریت سیاسی پایتخت خود داشته‌اند؟ این مهم بامطالعه روند تحولات جمعیتی نیم‌قرن اخیر پایتخت‌ها به دست خواهد آمد که هدف کلی مقاله است. روند تحولات، نمی‌تواند حاصل یک اتفاق یا برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت باشد، بلکه روشنگر بنیاد فکری و استراتژیک کشورها در مواجه با جایگاه پایتخت در مدیریت سیاسی فضای ملی است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه‌ای است. نتایج نشان می‌دهد، بسیاری از کشورها، تلاش کرده‌اند تا علاوه بر اینکه پایتخت کانون سیاسی و مقر فرمانروایی فضای ملی باشد، به لحاظ جمعیتی نیز نسبت به دیگر نقاط و شهرهای کشور قدرتمندتر باشد. کشورها هفت استراتژی اساسی در مدیریت سیاسی پایتخت را در پیش‌گرفته‌اند که شامل: 1) افزایش فاصله جمعیتی پایتخت و شهر دوم، 2) جابه‌جایی پایتخت، 3) ایجاد چند پایتخت، 4) حفظ قدرتمندی پایتخت، 5) رقابت میان پایتخت و شهر دوم، 6) استراتژی پایتخت کوچک و 7) کاهش فاصله جمعیتی میان پایتخت و شهر دوم است. درنهایت با استفاده از رتبه‌بندی زیست‌محیطی شهرهای جهان، موفقیت هر یک از این استراتژی‌ها موردسنجش قرار گرفت و مطلوب‌ترین استراتژی‌ها: حفظ اهمیت پایتخت ملی؛ حفظ و یا ایجاد فاصله مطلوب بین پایتخت و شهر دوم؛ مدیریت بهینه پایتخت و تلاش برای زیست پذیری آن‌هاست.

the importance of the capital city in the strategy of political management of the space in the world countries, with emphasis on iran

introduction: formation of administrative system, territorial management and power authority of the state on the territory has been among the states obsessions. this power fulfillment is done through a city center called the capital city. capital or capital city is the municipality exercising primary status in a country usually as its seat of government and the most important center of political organization and management of space in the country. the capital is one of the important subjects in political geography. the capital cities are the symbol of the state authority, the factor of creation of unification and national solidarity using their different functions. beside of cultural, geographic, economic, communicational and in particular political roles, the capital city has an important role and it is population attracting. in order to measure power, geopolitical weight and effectiveness of the capital city in national space, population is the best and accessible index of measuring. using population index, the main question of the research is that during first half century which strategies the states have taken in political management of the space? and what is the importance of the capital city in the national strategies? the first half century evolutions show that the process of the evolutions cannot be result of happenings or short-term planning, but it shows philosophical foundation and strategy of the states in front of the capital city importance in political management of the national space. now, 549 cities have more than one million people in the world and 21% of them (115 cities) are capitals and 7.5% of the world’s population live in capital cities. the capital of 21 countries is not the largest city in those countries (pakistan, turkey, china, united states, etc.). many national capitals are also the largest city in their respective countries. the cities of tokyo (37 million), delhi (28 million), mexico city (21 million) and cairo (20 million) have a population of more than 20 million and are the most populous capitals in the world. thus, countries have adopted different strategies in the political management of their national capital. the purpose of this article is understanding the strategies in the political management of the national capital and measuring the effectiveness of each strategies in the political management of space. methodology: the research method is based on descriptive-analytic method and library findings are used and excel software is used in statistical debates. the research analysis method is based on qualitative and quantitative methods. the major resources are the world population data for the two periods of 1960 and 2018 have been compared. the data include: the population of the country, the population of the capital cities and the population of the second city of the countries in both periods. the data source is the united nations department of economic and social affairs.results and discussion: the research findings show that the states have seven strategies in political management of the capital city as follows: 1) increase in population distance between the capital city and the second city (burundi, angola, mongolia, egypt, saudi arabia, russia, uruguay and etc.); 2) the capital city displacing (brazil, pakistan, belize, tanzania, ivory coast, nigeria, malaysia, kazakhstan and etc.); 3) creation of multi capital cities (benin, bolivia, the netherlands, sri lanka, south africa and etc.); 4) protection of power of the capital city (paris, london, tokyo, buenos aires and etc.); 5) competition between the capital city and the second city (spain (madrid and barcelona), syria (damascus and aleppo), libya (tripoli and benghazi) and cameroon (yaoundé and douala)); 6) small capital strategy (united states, canada, australia, etc.); and 7) decrease in population distance between the capital and the second city (thailand, latvia, qatar, ethiopia, etc.).