بررسی نظریه‌های مورد غفلت قرار گرفته در ادبیات ژئوپلیتیک ایران

نظریه‌های ژئوپلیتیکی با ماهیت پیش‌بینی وقایع نظام آینده جهانی، عموماً با مرکزیت موقعیت‌های جغرافیایی مختلف در عرصه رقابت قدرت جهانی مطرح شده‌اند. تا کنون آثار ارزشمندی از نظریه‌های ژئوپلیتیک در ادبیات تخصصی این مبحث در ایران منتشر شده است. با این وجود نظریه‌هایی وجود دارد که تا کنون در ایران مورد بررسی و تحلیل قرار نگرفته‌اند و یا به‌صورت بسیار پراکنده و یا تیتروار در کتب و مقاله‌های گسترده ژئوپلیتیکی به آن‌ها پرداخته شده است. هدف اصلی این تحقیق بنیادی و نظری، با روش جمع آوری داده به شکل اسنادی و کتابخانه‌ای و شیوۀ تحلیل اطلاعات توصیفی – تحلیلی، بررسی نظریه‌های مغفول مانده در ادبیات ژئوپلیتیک ایران به‌صورت نظام‌مند است که با رجوع به منابع معتبر بین‌المللی از میان مهمترین آثار اندیشمندان کلاسیک و معاصر این رشته به دست آمده است. این نظریه‌ها عبارت‌اند از: سیکل قدرت (دوران)، به هم پیوستگی (کیسینجر)، اضمحلال امپراتوری روسیه (کالینز)، تخته شطرنج اوراسیا (برژینسکی) آخرین نقشه (کاپلان)، مرگ هارتلند (تزنین)، پیکربندی سیستماتیک ژئوپلیتیک (دوسویی)، حلقه دریایی (کوهن)، تجدید آرایش نقش بازیگران (لانمن)، پایان ژئوپلیتیک و آغاز ژئوپلی نومی (کازی)، مجذوب‌هارتلند (ریستیک و مالینسون)، چارچوب استعاره‌ای ژئوپلیتیک شبکه‌ای (وربوفسکی) که محوریت بحث ما در این پژوهش را تشکیل می‌دهد. سیر زمانی این نظریه‌ها از 1971 تا 2020 ادامه دارد. همچنین در پایان به‌صورت فشرده، 3 نظریه ژئوپلیتیکی کم استناد دیگر شامل گروه بندی منطقه‌ای سلسله مراتبی (کرون)، مناطق کلیدی (سیلاک)، شبه جزیره عربستان، محور قدرت جهانی (شرایبر) را بررسی خواهیم کرد.

a study of neglected theories in geopolitical literature of iran

introductionthe term geopolitics was first coined in 1899 by a swedish political scientist named rudolf kellen. there are many definitions of geopolitics, sometimes it is considered as a science and sometimes it is presented in the form of knowledge and discourse. the larousse dictionary mentions geopolitics as a science. while critical geopolitics thinkers believe that geopolitics does not have a separate and pervasive meaning and identity, but is a different cultural and political discourse and way of describing, writing and representing geography and international politics. they believe that geopolitics is a type of power / knowledge that at the beginning of the twentieth century was concerned with the expansion of nations and the security of empires.the world geography dictionary believes that geopolitics are policies that territorial relations and the aspirations of political institutions are taking place. geopolitical theories with the nature of predicting the events of the future world system, have generally been proposed with the centrality of different geographical locations in the field of global power competition. our main goal in this research is to study 15 geopolitical theories that have been neglected in the specialized literature of this field in iran.methodologythe present study is of a fundamental and theoretical type that tries to expand the boundaries of general knowledge of this science in iran by examining the neglected theories of geopolitics. the method of data collection in this research is documentary and library and the method of data analysis is descriptive-analytical.results and conclusionso far, many theories have been studied and analyzed in the specialized geopolitical literature in iran. however, there are some theories that have not been examined for various reasons, such as the breadth of the global geopolitical literature or the novelty of the theories. therefore, in the present study, we reviewed and analyzed 12 important theories that were neglected in the iranian geopolitical literature, and also in the end, we briefly introduced 3 other less cited geopolitical theories. these theories start with charles doran’s theory in 1971 and continue to verbowski’s theory in 2020. they include: