نقش خواجه نصیر‌طوسی در تعامل پارادایم‌های سه‌گانه‌ فلسفه‌ اسلامی

غرض از نگارش نوشتار حاضر، مطالعه و بررسی جایگاه خواجه نصیرالدین طوسی در ظهور، رشد و بالندگی پارادایمر های سه گانه فلسفه اسلامی یعنی مشاء، اشراق و حکمت متعالیه است؛ از این رو، ابتدا ضمن ارائه توضیحات مختصری درباره مفهوم واژه پارادایم و سه مکتب فلسفی مذکور، بر معنای مختار از این واژه استوار می شود و سپس نقش خواجه نصیر طوسی در تطوّر این سه پارادایم تحلیل خواهد شد. نگارنده بر این باور است که خواجه نصیر با اتخاذ رویکردی تعاملمحور، به رهیافتی جدید در فهم پارادایم ها نائل شده است. وی در زمره اندیشمندانی است که با ایجاد تعامل سازنده و ترابط اثربخش میان دو پارادایم مشاء و اشراق، زمینه ظهور پارادایم حکمت متعالیه را فراهم آوردند. این مسئله، هم از حیث مفهوم سازیِ اصطلاح حکمت متعالیه و هم از لحاظ رهیافت معرفتی قابل تبیین است. تاثّر نظام حکمت صدرایی از خواجه نصیر طوسی در مسائل مختلف نیز چشمگیر و قابل تامل است.

Khajeh Nasir alDin alTusi’s Role in the Interaction of Triple Paradigms of Islamic Philosophy

Our aim in this article is to investigate Khajeh Nasir`s effective role in emergence, growth and development of triple paradigms of Islamic philosophy, that are, Masha’, Ishraq and alHekmah alMotealiyeh. Thus, first we present a summary of the meaning of “paradigm” and then discuss Tusi`s role in the development of triple paradigms of Islamic philosophy. We believe that, by using an interactive approach, Khajeh Nasir has attained a new approach to understand the paradigms. He is the first thinker in Islamic world who created a constructive and effective interaction between two paradigms of Masha’ and Ishraq, and paved the way for the emergence of alHekmah alMotealiyeh. This can be explained with regard to either the conceptualization of alHekmat alMotealiyeh or epistemological approach. AlHekmah AlMotealiyah was influenced a lot by Tusi.