منظر زیبایی‌شناسانه به مناقشۀ ایدئالیسم/واقع‌گرایی در پدیدارشناسی واقع‌گرایانۀ رومن اینگاردن

رومن اینگاردن، فیلسوف و پدیدارشناس واقع‌گرا، بنیان پدیدارشناسی خود را بر زیبایی‌شناسی استوار می‌کند؛ بااین‌حال، سعی و اهتمام اصلی اینگاردن نه تبیین یک نظام فلسفی زیبایی‌شناختی صِرف، بلکه تقابل با رویکرد ایدئالیستی استعلایی هوسرل بود. ایدئالیسم استعلایی هوسرل وجود جهان واقعی را چگونه تبیین می‌کند؟ آیا رویکرد ایدئالیستی هوسرل می‌تواند درخصوص وضعیت هستی‌شناختی که برای ابژه‌های جهان واقعی در نظر می‌گیرد، برحق باشد؟ اینگاردن پاسخ هوسرل را قانع‌کننده نمی‌یابد و در تقابل با رویکرد ایدئالیستی، تاملات خود را از یک پروژۀ هستی‌شناختی کلی، به‌سوی هستی‌شناسی‌های متمرکز بر اشکال مختلف هنری بسط و گسترش می‌دهد. این مقاله با توصیف این روند هستی‌شناختی، نشان می‌دهد نادیده‌گرفتن ساختار وجودی ابژه‌ها (اعیان) یعنی تفاوت در شیوۀ دادگی و سهمِ نحوۀ وجودی آن‌ها در رویکرد ایدئالیستی سبب بروز مشکلاتی می‌شود که با کلیت نظام فلسفی هوسرل ناسازگار است و این مسئله از منظر اینگاردن قابل‌چشم‌پوشی نیست. برای اینگاردن دنیای واقعی یک ابژۀ وجودی در بالاترین سطح است؛ ازاین‌روی، اینگاردن با تمایز آگاهی محض از دنیای واقعی به‌عنوان دو میدان وجودی مجزّا و تمرکز بر ابژۀ زیبایی‌شناختی قصدی که از تقابل ایدئال یا واقعی‌بودن سر باز می‌زند، راه‌حل متمایزی برای مناقشۀ ایدئالیسم/واقع‌گرایی پیش می‌نهد. اینگاردن نشان می‌دهد چنان‌که هوسرل می‌گوید، اگر نحوه وجود جهانِ تجربه یک‌سره قصدی هم باشد، هنوز نمی‌شود گفت که همه آنچه وجود دارد، فرآورده آگاهی است. به‌تعبیر دیگر، توصیف زیبایی‌شناسانه از ابژۀ قصدی محض و تامل در کیفیات متافیزیکی اثر هنری به‌واسطۀ تحقیق در ساختار طرح‌واره‌ای اثر و تجربۀ زیبایی‌شناختی حاصل از انضمامی‌سازی اثر هنری مسیری واقع‌گرایانه است که اینگاردن را در راستای توازن‌بخشی به مناقشۀ ایدئالیسم/ واقع‌گرایی پابرجا نگه می‌دارد.

aesthetic viewpoint on the idealism/realism controversy in roman ingarden’s realistic phenomenology

roman ingarden a realist phenomenologist grounded his phenomenological thought on aesthetics. however, ingarden’s concern was not to explain a merely aesthetic philosophical system but to oppose husserl’s idealism. how does husserl’s transcendental idealism explain the existence of the external world? ingarden does not find husserl’s answer convincing and meanwhile, ingarden expands his reflections from a general ontological project to ontologies focused on different art forms. he shows that ignoring the existential structure of objects, the difference in the way of giving, and the contribution of their mode of existence in the idealistic approach, cause many problems that are incompatible with the whole of husserl’s philosophical system, and these problems are not overlooked. for ingarden, the real world is an existential object at the highest level. therefore, ingarden proposes a distinct solution to the controversy by distinguishing consciousness from the real world as two separate existential fields and focusing on the intentional aesthetic object that refuses idealism or realism contradiction. ingarden analysis shows that, as husserl says, if the existence of the world of experience is completely intentional, it still cannot be said that everything that exists is a result of consciousness. in other words, the aesthetic description of the purely intentional object and reflection on the metaphysical qualities of the work of art through research into the schematic structure of the work and the aesthetic experience resulting from the concreteization of the work of art is the path that keeps ingarden in the realistic direction of balancing the idealism/realism controversy.