نسبتِ نقش ارزش‌های غیرمعرفتی و نقش شواهد در نظریه‌های علمی

آرمان علم غیرارزش‌بار (vfi) دیدگاهی است که می‌گوید ارزش‌های غیرمعرفتی هیچ نقش مشروعی در ارزیابی معرفتیِ نظریه‌های علمی نمی‌توانند داشته باشند. این دیدگاه زمانی به عنوان یک هنجار تنظیمی که راهنمای پژوهش علمی در مواجهه با ارزش‌های غیرمعرفتی بود هواداران متعدد داشت. اما اخیراً انتقادهای بسیاری به آن می‌شود. یکی از مهم‌ترینِ این نقدها استدلالی است موسوم به استدلال ریسک استقرایی[2] (ira). دربارۀ اعتبار این استدلال نیز تردیدهایی مطرح شده است. به‌علاوه می‌توان نشان داد حتی به فرض اعتبار، این استدلال نمی‌تواند vfi را رد کند. زیرا جان کلامِ vfi نامشروع بودنِ هرگونه نقشی است که ارزش‌های غیرمعرفتی ممکن است در تعیین شواهد داشته باشند، و بنابراین برای رد کردنِ vfi، نادرستیِ همین ادعا باید نشان داده شود. کوشش‌هایی صورت گرفته که نشان داده شود ارزش‌های غیرمعرفتی گاهی می‌توانند در نقش شواهد عمل کنند. در این مقاله با بررسی این موارد نشان خواهیم داد ارزش‌های غیرمعرفتی نباید برای نظریۀ علمی نقش شواهد را داشتند باشند، و بنابراین به رغم همۀ نقدها، vfi هنوز قابل‌دفاع است. به این ترتیب در نهایت برداشتی دقیق‌تر از vfi عرضه خواهد شد.

The relationship between the role of non-epistemic values and the role of evidence in scientific theories

The ValueFree Ideal of science (VFI) is the view that nonepistemic values can play no legitimate role in the epistemic evaluation of scientific theories. The VFI, which once was defended as a regulative norm guiding the course of scientific inquiry in dealing with nonepistemic values, has been the target of some forceful attacks lately. One of the main objections is an argument called the Inductive Risk Argument (IRA). The validity of IRA, though, has been questioned. Moreover, it can be shown that even if we assume its validity, IRA is not successful in routing out the VFI. The core idea behind the VFI is the illegitimacy of any role noncognitive values may play in determining the evidence, so to undermine the VFI, this very claim should be denied. Accordingly, there have been attempts in the literature to point out cases of the proper evidential role of noncognitive values. By examining these cases, we argue that nonepistemic values should not play any evidential role for scientific theories, and thus the VFI can be defended. In the end, a more accurate interpretation of the VFI will be provided.