از «ناممکن محتمل» تا قول به خودبسندگی اثر ادبی در اندیشۀ ارسطو

ارسطو ضمن تاکید بر محاکات به‌مثابۀ عاملی طبیعی در یادگیری بشر، آن را خاستگاه التذاذ هنری برمی‌شمارد؛ اما التزام او به نظریۀ محاکات، به تقلیل اثر هنری به بازنمایی صِرف جهان واقع منتهی نمی‌شود. درواقع، ارسطو صریحاً امر «ناممکن محتمل» را به «ممکن نامحتمل» ترجیح می‌دهد. چنین موضعی مستلزم تصدیق اعتبار جهان ممکن ادبی و قول به خودبسندگی آن است. بدیهی است اتخاذ چنین دیدگاهی متوجه قرائت فرمالیستی نظریۀ ارسطو است که در تقابل با رویکرد ضدفرمالیستی نظریۀ محاکات است؛ درنتیجه این پرسش پیش می‌آید که ارسطو براساس چه تمهیداتی موفق به امتزاج این دو نظریۀ متباین شده و آیا چنین دیدگاهی درنهایت متضمن قول به خودبسندگی اثر ادبی است. به‌همین‌سبب، پژوهش حاضر ضمن خوانش انتقادی جایگاه نظریۀ محاکات در اندیشۀ ارسطو، به تحلیل مفهوم «ناممکن محتمل» می‌پردازد و تلقی ارسطو را از ناممکن محتمل و خودبسندگی اثر ادبی تحلیل و بررسی می‌کند. به‌موجب این پژوهش، مشخص می‌شود که ارسطو ضمن تصدیق استقلالِ اثر ادبی و تاکید بر اعتبار اصل احتمال و ضرورت در شکل‌دهی به منطق درونی اثر، همچنان به بازنمایی جهان واقع قائل است، گو اینکه پایبندی او به اصل بازنمایی مستلزم توجه به ساختار رویدادها و نه محتوای آن باشد.

From the Probable Impossibility to the Self-Sufficiency of the Literary Work in Aristotle’s Thought

Emphasizing the subject of imitation as an instinctive and natural factor in human learning, Aristotle in his Poetics considers mimesis as the origin of artistic indulgence, however his commitment to the theory of imitation, like Plato, does not reduce the work of art to mere representation of the real world. In fact, when Aristotle explicitly prefers the probable impossibility to the possible improbability in explaining the mechanism of the plot of tragedy, such a viewpoint entails acknowledging the validity and reliability of the possible literary world and confirming its selfsufficiency. Obviously, adopting such a view requires a formalist reading of Aristotle’s theory, a reading that contrasts with the antiformalist approach prevalent in the mimetic theory. Therefore, the question which arises is on what basis and by what means did Aristotle succeed in merging these two different theories, and does such a view ultimately guarantee the selfsufficiency of the literary work or not? For this reason, the present study, while critically reading the place of imitation theory in Aristotle’s thought, analyzes the concept of probable impossibility and according to Aristotle’s own statements in the poetics, account for his understanding of as probable impossibility as well as the selfsufficiency of the literary work. Finally, this study shows Aristotle, acknowledging the independence of the literary work and emphasizing the validity of the principle of probability and necessity in shaping the internal logic of the work, still believes in the representation of the real world, although his adherence to the principle of representation requires attention to structure of events and not its content.