رویارویی مکانیک کوانتومی با اصل علّیت در فلسفۀ اسلامی

مکانیک کوانتومی در یک قرن گذشته اصل علّیت را به‌چالش ‌کشید و این موضوع، توجه بسیاری از فیلسوفان و دانشمندان را برانگیخت. برای تبیین چگونگی نقض اصل‌ علّیت توسط نظریۀ کوانتومی، لازم است تعابیر گوناگون مکانیک ‌کوانتومی و تقریرهای متفاوت اصل ‌علیت بررسی شوند. تاکنون در فلسفۀ اسلامی مطالعۀ عمیقی دربارۀ تقابل احتمالی بین نظریۀ کوانتوم و اصل علّیت صورت نگرفته است و تبیین ارتباط میان اصل علّیت در فیزیک و فلسفۀ اسلامی نیاز به مطالعات گسترده‌ای دارد؛ از این‌رو، این پژوهش با رویکردی میان‌رشته‌ای، ابتدا به مطالعۀ مفهوم اجمالی اصل علّیت در فلسفۀ اسلامی می‌پردازد؛ سپس، چگونگی تقلیل اصل علّیت در فلسفۀ غرب را بر اثر غلبۀ مکانیک نیوتنی به اصل علّیت ‌علمی و پیش‌بینی‌پذیری بیان می‌کند و در انتها نشان می‌دهد نقض این علّیت علمی در مکانیک کوانتومی به‌معنای نقض علّیت در فلسفۀ اسلامی نیست.

Quantum Mechanics Encountering the Principle of Causality in Islamic philosophy

One of the most controversial debates in the last century is the challenge raised by quantum mechanics against the principle of causality. This polemic has attracted many philosophers and scientists. To explain how quantum theory violates the principle of causality, we should examine different interpretations of quantum mechanics and various statements of the principle of causality. Up to now, there is no study on the statements of the principle of causality in Islamic philosophy and quantum mechanics. Thus, the explanation of the relation between the principle of causality between physics and Islamic philosophy needs vast works. In this paper, we will give a summary of the principle of causality in Islamic philosophy, and then, we show how the philosophical principle of causality has been reduced to scientific causality and predictability in the effect of the Newtonian mechanics. In the end, we will show that the violation of the scientific causality has not meant that the causality principle in Islamic philosophy was violated.