نقش و کارکرد عدم در حوزه‌ وجودشناختی و معرفت‌شناختی فلسفه‌ ملاصدرا

ملاصدرا بر مبنای اصالت وجود معتقد است که هر امری؛ اعم از ذهنی یا عینی به اندازه‌ برخورداریش از وجود، حقیقی است ولی عدم لاشیء و بطلان محض است. گرچه موضوع فلسفه وجود است و تنها چیزی است که می‌توان مصداق حقیقی برایش در نظر گرفت اما توجه به وجود مستلزم توجه به عدم و نقش آن است.تحلیل نقش عدم در پیدایش کثرت، شناخت کثرات و تمایزات موجودات، که همه به شناخت عدم، معانی و مصادیق آن برمی‌گردد. ملاصدرا برای عدم شیئیتی قائل نیست وآن‌ را نقیض وجود و بطلان محض می‌داند ولی به نحو ضمنی به جایگاه و تاثیر عدم در هستی و شناخت توجه کرده‌است. این مقاله با پرداختن به تعریف عدم، اقسام عدم و کاربردهای آن در مباحث وجودشناختی و معرفت‌شناختی، اهمیت عدم در فلسفه‌ صدرا را نشان می‌دهد، تا آن‌جا که می‌توان گفت بنا به تشکیک وجود، به نحوی تشکیک و شدت و ضعف در عدم هم در فلسفه‌ صدرایی قابل طرح است به نحوی که در مرتبه‌ای از هستی هیچگونه عدمی ورود مطرح نیست و در مرتبه‌ ضعیف هستی عدم به نهایت خود می‌رسد و اگر معانی عدم برای ذهن کشف نشود تعقل فلسفی امکان ندارد زیرا فهم اصل تناقض، اصالت وجود، تشکیک در وجود، حرکت جوهری و تکامل نفس همه مستلزم تعقل عدم و کاربرد آن در تحلیل مفاهیم فلسفی است. پس کشف مفهوم وجود و عدم و نحوه‌ی ارتباط آن‌ها شرط لازم تفکر فلسفی است.

The Role and fanction of nonexistence in epistemology and ontology of Mulla Sadra’s Philosophy

On the basis of the the authenticity of the existence, Mulla Sadra believes that everything , whether subjective or objective, is real to the extent it exists. But non existence is nothing and pure untruth. The question that is raised here is whether non existence has any role in understanding and realization of existence. If yes, then what are those roles? Although existence is the subject matter of philosophy, and it is only existence that has real denotation, our focus on this subject has led us to neglecting of non existence and its functions. Analyzing the role of non existence in the emergence and understanding of plurality, and all depend on an understanding of non existence, its meaning and realizations. MullaSadra considers no authenticity for non existence and defines it as the lack of existence, but he implicitly considers a role for it in understanding of existence. Addressing the definition of nonexistence, its types and its applications in various areas, this paper studies the importance of nonexistence in Sadra’s philosophy. Accordingly, it is argued that as there is variations in existence, there seems to be degrees of intensity or weakness for non existence in Sadra’s philosophy. In a sense, in one realization of existence, there is no non existence while in a weak version of existence, non existence is pervasive. Without an understanding of nonexistence, it is not possible to understand other philosophical concepts including paradox principle, authenticity of existence, variations in existence, substantive motion, and selfevolution.