تحلیل و بررسی نظریۀ علامه‌طباطبایی دربارۀ «منشا پیدایش معقولات ثانیۀ فلسفی» با تکیه بر شرح شهید مطهری

معقولات ثانیۀ فلسفی همان مفاهیم عامّۀ فلسفی مانند وجود، عدم، علّت، معلول و عرض هستند که حیات فلسفۀ اسلامی وابسته به وجود آنهاست. علامه‌طباطبایی کوشیده است نظریه‌ای جامع دربارۀ نحوۀ انتزاع معقولات ثانیۀ فلسفی پیشنهاد کند. او معتقد است معقولات ثانیۀ فلسفی ابتدا به‌صورت مفاهیمی ربطی (حرفی) ادراک می‌شوند و پس از آن، مفاهیم اسمی از این مفاهیم انتزاع می‌شوند و تعمیم می‌یابند. در این مقاله، کوشش شده است با توجه به نگاشته‌های علامه‌طباطبایی در این باره به‌کمکِ شرح شهیدمطهری صورت‌بندی روشنی از این نظریه بیان شود که شامل چهار مرحله (به همراه مبانی آن) است. در این مقاله، روشن شده است که چگونه این مفاهیم موهوم و فطری و برآمده از تجربۀ درونی و بیرونی نیستند و از قوۀ مدرکه برآمده‌اند. همچنین، برخی مسائل کلیدی که علامه چندان به آنها نپرداخته، در اینجا بیان شده است؛ از جمله چگونگی بسط و گسترش مفهوم معقول ثانی که از یک حالت نفسانی خاص انتزاع شده به تمام عالم، و رابطۀ معقول ثانی حاصل شده در ذهن و مَحکی آن. و کوشش شده است پاسخ‌هایی به این سوالات داده شود.

Analysis and Study of Muhammad Husayn Tabataba'i's Theory about the origin of secondary philosophical intelligibles using Morteza Motahhari's Commenting

Secondary philosophical intelligibles are general philosophical concepts such as existence, nonexistence, cause, effect and accident on which the life of Islamic philosophy depends. Muhammad Husayn Tabataba'I has tried to propose a comprehensive theory about the way through which secondary philosophical intelligibles are originated. He believes that these intelligibles are first understood through relational concepts and then nonrelational concepts are abstracted from those relational ones and generalized. This article tries to give a clear formulation of the theory with four phases (in addition to its foundations) using Tabataba'i's works and Motahhari's comments. The resuts of this research study shows that these concepts are not delusion. It also depicts that these concepts are not extracted from internal or external experiences or primordial human nature (fitrah) but are created from perceptive faculty. In addition, some other key issues to which Allameh has not paid enough attention, such as how to generalize the concept of secondary intelligible which has been abstracted from a special mental state to the whole world and the relationship between secondary intelligible obtained in the mind and the object to which the secondary intelligible refers, have been stated and the researcher has tried to find answers for these questions.