بررسی عوامل موثر بر رفتارهای غیراخلاقی سازمانیار حسابداران: تئوری مبادله اجتماعی و تئوری شناخت اجتماعی

بیشتر سازمان‌ها شاهد وقوع رفتارهای غیراخلاقی هستند؛ اما در بیشتر مواقع شکل خاصی از رفتارهای غیراخلاقی نادیده گرفته شده است. این نوع از رفتارهای غیراخلاقی که با هدف کمک و نفع رساندن به سازمان و اعضای آن صورت می‌گیرند، به‌عنوان رفتارهای غیراخلاقی سازمان‌یار شناخته می‌شوند. هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر انجام رفتارهای غیراخلاقی سازمان‌یار توسط حسابداران است. در این پژوهش از تئوری مبادله اجتماعی به‌منظور تبیین جنبه سازمان‌یار این نوع رفتارها و از تئوری شناخت اجتماعی برای تبیین جنبه غیراخلاقی آنها استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش را مدیران مالی و حسابداران شرکت‌های تولیدی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می‌دهند. داده‌های مورد نیاز ازطریق پرسشنامه استاندارد از 181 نفر از مدیران مالی و حسابداران در سال 1402 جمع‌آوری شده‌اند. در این پژوهش از مدل‌سازی معادلات ساختاری به روش کمترین مربعات جزئی برای تجزیه و تحلیل داده‌‌ها استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها نشان می‌دهند سازه‌ عدالت سازمانی ادراک‌شده تاثیر مثبت و معناداری بر سازه‌های تبادل اجتماعی مثبت و هویت سازمانی دارد. افزون بر این، سازه‌های تبادل اجتماعی مثبت و هویت سازمانی تاثیر مثبت و معناداری بر رفتارهای غیراخلاقی سازمان‌یار دارند؛ اگرچه در این پژوهش شواهدی از اثر تعدیلی سازه‌های اعتقاد به عمل متقابل مثبت و هویت اخلاقی در رابطه بین سازه‌های تبادل اجتماعی مثبت و هویت سازمانی با رفتارهای غیراخلاقی سازمان‌یار یافت نشد. نتایج این پژوهش بیان می‌کنند استفاده هم‌زمان از تئوری‌‌های مبادله اجتماعی و شناخت اجتماعی، چارچوب مناسبی برای تبیین رفتارهای غیراخلاقی سازمان‌یار حسابداران فراهم می‌آورد.

investigating factors affecting the unethical pro-organizational behaviors of accountants: social exchange theory and social cognition theory

the purpose of this research is to investigate the factors affecting unethical proorganizationalbehaviors by accountants. unethical pro-organizational behaviors refer tobehaviors that are done to help the organization or its members. in this research, socialexchange theory has been used to explain the pro-organizational aspect of these types ofbehaviors and social cognition theory has been used to explain their unethical aspect. thestatistical population of this research is made up of chief financial officers and accountantsof manufacturing companies. the required data was collected through standardquestionnaires from 181 chief financial officers and accountants in 2023. in this research,structural equation modeling by the partial least squares method was used for data analysis.the results of the hypothesis test indicate that the construct of perceived organizationaljustice has a positive and significant effect on the constructs of positive social exchangeand organizational identity. in addition to this, positive social exchange and organizationalidentity constructs have positive and significant effects on unethical pro-organizationalbehaviors, although, in this research, no evidence of the moderating effects of positivereciprocity beliefs and moral identity constructs was found in the relationship betweenpositive social exchange and organizational identity with the unethical pro-organizationalbehaviors. the results of this research show that the simultaneous use of social exchangetheory and social cognition theory can provide a suitable framework for explaining theunethical pro-organizational behaviors of accountants.