ارزیابی پایداری کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی: کاربرد رهیافت شاخص ترکیبی

این مطالعه با هدف ارزیابی پایداری کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان های استان آذربایجان شرقی انجام شد. روش تحقیق از نوع توصیفی همبستگی می باشد. در ابتدا، بر اساس نظر کارشناسان کشاورزی و منابع طبیعی، 29 شاخص در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی انتخاب شد. سپس، داده ها و اطلاعات مورد نیاز از سازمان جهاد کشاورزی، سالنامه های آماری و سازمان آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی در سال 1394 جمع آوری شد و وزن نسبی شاخص ها با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی تعیین گردید. برای ادغام شاخص ها و ایجاد شاخص مرکب از تابع چندمعیاره بر اساس فاصله از نقطه ایده آل استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد که کلیبر پایدارترین و بناب ناپایدارترین شهرستان از لحاظ پایداری کشاورزی و منابع طبیعی است. شاخص های سرانه زمین کشاورزی، بیمه و عملکرد در بعد اقتصادی، شاخص باسوادی و درجه مهاجرپذیری در بعد اجتماعی و شاخص های درصد پوشش گیاهی، مصرف کود شیمیایی و درصد ماده آلی خاک در بعد زیست محیطی دارای بیشترین اهمیت نسبی هستند. با توجه به نتایج به دست آمده، جهت دستیابی به سطوح بالاتر پایداری کشاورزی و منابع طبیعی، توصیه های زیر ارائه می شود. سرانه زمین کشاورزی می تواند از طریق اجرای سازو کارهای مناسب جهت جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی و گسترش زمینه های اشتغال در مناطق روستایی به ویژه در صنایع وابسته به کشاورزی، جهت جذب نیروی کار مازاد از زمین های کشاورزی، افزایش یابد. جهت ریشه کن کردن بی سوادی در مناطق روستایی، خدمات آموزشی به ویژه برای کشاورزان گسترش یابد و با حفاظت از پوشش گیاهی فعلی استان در جهت بهبود و توسعه آن اقدام شود.