اثر زمان کاشت روی عملکرد و اجزای عملکرد کلزای پاییزه

زمان کاشت مناسب با فراهم کردن میزان رشد لازم بوته‌های کلزا از طریق کاهش آسیب‌پذیری آنها در برابر سرما، باعث افزایش قابل توجه عملکرد دانه و روغن می‌گردد. در این مطالعه چهار ژنوتیپ پاییزه برتر کلزا در سه زمان کاشت 20 و 30 شهریو‌ر ‌ماه و9 مهر‌ ماه از نظر فنوتیپ مناسب بوته‌ها برای زمستان گذرانی، اثر سرما روی بقای زمستانی آنها، عملکرد دانه، عملکرد روغن و اجزای عملکرد دانه در قالب یک آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، طی دو سال زراعی 85-84 و 86-85 ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که با به تاخیر افتادن زمان کاشت از 20 شهریور ماه تا 9 مهر ماه، قطر طوقه، تعداد برگ در بوته به هنگام کاهش میانگین دمای روزانه به کمتر از صفر گیاهی کلزا (?c 5) به طور معنی‌داری کاهش و درصد سرمازدگی بوته‌ها نیز به طور معنی‌داری افزایش یافت. کاشت دیرتر نیز افت میانگین دمای محیط، کاهش رشد و نمو و در نتیجه افزایش صدمات سرما را در پی داشت. بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری از نظر قطر طوقه دیده شد. اپرا با میانگین 18/4 میلی‌متر بیشترین و اکاپی با میانگین 56/3 میلی‌متر کمترین مقادیر قطر طوقه را به خود اختصاص دادند. در زمان کاشت دیرتر (9 مهر ماه) نیز اپرا کمترین درصد سرمازدگی را نشان داد. با به تاخیر افتادن زمان کاشت عملکرد دانه و روغن در همه ژنوتیپ‌ها به طور معنی‌داری کاهش یافت ولی عملکرد آنها در دو زمان کاشت 20 و 30 شهریور ماه قابل قبول بود. در تاریخ کاشت 9 مهرماه، ژنوتیپ‌ها اختلاف معنی‌داری از نظر عملکرد دانه و روغن نشان دادند. اپرا با تولید به ترتیب 3607 و 1581 کیلوگرم در هکتار دانه و روغن بالاترین عملکرد را در دیرترین زمان کاشت به خود اختصاص داد. بنابراین به نظر می‌رسد بتوان با استفاده از ژنوتیپ‌هایی همچون اپرا، تاریخ کاشت کلزای پاییزه را در مناطق سرد کشور از نیمه شهریور ماه به دهه اول مهر ماه، تغییر داد. همبستگی‌ عملکرد دانه و روغن با تعداد برگ در بوته، قطر طوقه، ارتفاع بوته و شاخص برداشت معنی دار بود. به نظر می‌رسد می‌توان از شاخص‌های تعداد برگ در بوته و قطر طوقه به هنگام کاهش میانگین دمای روزانه به کمتر از صفر گیاهی کلزا و درصد سرمازدگی، در شناسایی و گزینش ژنوتیپ‌های متحمل به سرما استفاده کرد. انتظار می‌رود ژنوتیپ‌های با حداقل قطر طوقه در حدود 6 میلی‌متر و 6 برگ در بوته، خسارت اندکی از سرمای زمستان دیده و عملکردهای قابل قبولی تولید کنند.