ارزیابی تحمل خشکی ارقام برنج در مراحل رویشی و زایشی با استفاده از شاخص های مبتنی بر عملکرد دانه

چکیده به منظور ارزیابی تحمل به خشکی ارقام برنج در دو مرحله رویشی و زایشی، آزمایشی به صورت طرح کرت-های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات برنج در سال 1387 انجام شد. سه سطح تنش خشکی شامل آبیاری متداول (شاهد)، تنش مرحله رویشی و تنش مرحله زایشی به عنوان عامل اصلی و 26 ژنوتیپ برنج به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. در این بررسی شاخص‌های حساسیت به تنش (ssi)، تحمل (tol)، بهره وری متوسط (mp)، تحمل تنش (sti)، میانگین هندسی بهره وری (gmp)، میانگین هارمونیک (hm) و پاسخ به خشکی (dri) بر اساس عملکرد دانه در شرایط تنش و غیر تنش محاسبه گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ‌ها در همه شاخص ها در سطح احتمال 1درصد با هم اختلاف معنی داری داشتند که نشان دهنده تنوع بین ژنوتیپ‌ها از نظر شاخص های مورد بررسی بود. شاخصی که انتخاب ژنوتیپ‌ها بر اساس آن باعث افزایش عملکرد در هر دو شرایط تنش و بدون تنش شود، به عنوان بهترین شاخص در نظر گرفته شد. بر این اساس شاخص های sti و gmp به عنوان بهترین شاخص معرفی شده و مناسب ترین ژنوتیپ ها بر اساس این شاخص ها در هر دو مرحله تنش، شامل کادوس، ساحل، نعمت، دانیال و لاین 8 بود. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که ژنوتیپ های دانیال، نعمت و ساحل متحمل و ژنوتیپ های دمسیاه و لاین 30 حساس به تنش در هر دو مرحله رشدی گیاه برنج بودند.