ارزیابی و مقایسه کارایی و پایداری تولید سویا در شهرستان‌های آق‌قلا و علی‌آباد کتول بر پایه روش تحلیل امرژی

اهداف: این تحقیق با هدف ارزیابی و مقایسه کارایی و پایداری بوم‌نظام‌های زراعی سویا (glycine max l.) در شهرستان‌های آق‌قلا و علی‌آباد کتول، انجام شد. مواد و روش‌ها: مطالعه، در استان گلستان در سال زراعی 99-1398 و توسط پرسش‌نامه و مصاحبه با کشاورزان و مدیران مزارع انجام شد. در ابتدا منابع به چهار گروه محیطی تجدیدپذیر، محیطی تجدیدناپذیر، بازاری تجدیدپذیر و بازاری تجدیدناپذیر تقسیم شد. پس از تعیین ورودی‌ها و خروجی مزارع و معادل امرژی آنها، شاخص‌های امرژی ارزیابی شد. یافته ها: ورودی امرژی کل به بوم‎نظام‎های زراعی سویا در آق‌قلا و علی‌آباد کتول به‌ترتیب 10^16×21/6 و 10^16×42/6 امژول خورشیدی در هکتار بود که نشان دهنده تراکم بیشتر امرژی در تولید سویا در شهرستان علی‌آباد کتول در مقایسه با آق‌قلا است. در هر دو بوم‌نظام زراعی، وابستگی به ورودی‌های محیطی تجدیدناپذیر، بسیار بیشتر از ورودی‌های محیطی تجدیدپذیر، بازاری تجدیدپذیر و بازاری تجدیدناپذیر بود که به دلیل سهم زیاد آب زیرزمینی و فرسایش خاک از ورودی امرژی کل بود.نتیجه‌گیری: کارآیی مصرف منابع، کارآیی اقتصادی، پایداری محیطی و پایداری اقتصادی در بوم‌نظام زراعی سویا در شهرستان آق‌قلا بیشتر از علی‎آباد کتول بود. اجرای راهکار‌های توصیه شده برای کاهش مصرف منابع تجدیدناپذیر در تامین ورودی‌های خریداری شده، در کنار آگاهی، آموزش و تشویق کشاورزان در این زمینه، در افزایش کارایی و پایداری محیطی و اقتصادی در بوم‌نظام‌های زراعی موثر است.

evaluation and comparison of the efficiency and sustainability of soybean production in aq qala and aliabad-e-katul counties based on the emergy analysis technique

background and objective: the purpose of this study was to evaluate and compare the efficiency and sustainability of soybean (glycine max l.) agricultural ecosystems in the counties of aq qala and aliabad-e-katul.  materials and methods: the study was conducted in 2018-2019. first, resources were divided into four categories: renewable environmental resources, nonrenewable environmental resources, purchased renewable resources and purchased nonrenewable resources. after determining the inputs and outputs of farms and their emergy equivalent, emergy indices were evaluated. in this study, production systems of soybean were evaluated using emergy indices in counties of aq qala and aliabad-e-katul (golestan province), by questionnaires and face to face interview with farmers and managers of farms.  results: the total emergy input to soybean farming ecosystems in aq qala and aliabad-e-katul was 6.21e+16 and 6.42e+16 sej ha-1, respectively. in both agricultural ecosystems, dependence on non-renewable environmental inputs was much more than renewable environmental, renewable purchased and non-renewable purchased inputs, which was due to the large contribution of groundwater and soil erosion from the total emergy input. conclusion: soybean production system in aq qala was more favorable in terms of resources use efficiency and environmental and economic sustainability than soybean production system in aliabad-e-katul. implementation of the recommended solutions to reduce the consumption of non-renewable resources in providing purchased inputs, along with awareness, education and encouragement of farmers in this field, is effective in increasing efficiency and environmental and economic sustainability in agricultural ecosystems.