اثر کودهای زیستی و شیمیایی بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیکی و عملکرد کلزا (brassica napus l.)

مقدمه و هدف کلزا یکی از گیاهان زراعی خانواده براسیکاسه میباشد که به دلیل میزان روغن و ترکیب مناسب اسیدهای چرب به عنوان یکی از مهمترین گیاهان روغنی در دنیا شناخته می.شود نیتروژن یکی از عناصر پر مصرف مهم است که در تشکیل اسیدهای آمینه پروتئینها اسیدهای نوکلئیک ،آنزیمها ،کلروفیل ویتامینها متابولیتهای ثانویه و atp نقش دارد. استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی منجر به آسیبهای زیست محیطی گوناگونی از جمله آلودگی آبهای زیرزمینی از بین رفتن میکروارگانیسمها و حشرات مفید و کاهش حاصلخیزی خاک می.گردد یکی از روشهای مهم در راستای کاهش استفاده از کودهای شیمیایی و جلوگیری از صدمات ناشی از کاربرد آنها استفاده از کودهای زیستی میباشد. کلزا یکی از گیاهان دانه روغنی مهم در حال توسعه به دلیل سازگاری وسیع به بخش اعظمی از شرایط اقلیمی کشور اهمیت بالایی را در کاهش وابستگی به واردات روغن خوراکی دارا است. از طرفی کاربرد کودهای زیستی علاوه بر کاهش مصرف کودهای شیمیایی در تقلیل اثرات سوء زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه نهاده های سنتتیک به ویژه کودهای تجارتی نیز اثرات قابل ملاحظه ای خواهد داشت این عوامل موجب گردید تا پژوهش حاضر با هدف تعیین مناسب ترین ترکیب کود زیستی با نیتروژن بر عملکرد اجزای عملکرد و درصد روغن کلزا اجرا گردد.مواد و روش ها آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ای در شهرستان مرند استان آذربایجان شرقی در سال زراعی 1399 اجرا گردید. تیمارهای مورد بررسی شامل کود شیمیایی در سه سطح عدم مصرف کود به عنوان شاهد مصرف 125 و 250 کیلوگرم در هکتار (اوره و کودهای زیستی در چهار سطح (عدم کاربرد کود زیستی به عنوان شاهد کاربرد از تو بارور 1 کاربرد فسفات بارور ،2 کاربرد توام از تو بارور 1 + فسفات بارور (2) بودند.یافته ها کاربرد سطوح مختلف کود اوره سبب افزایش ارتفاع بوته سطح ،برگ تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین شاخص برداشت شاخص کلروفیل، وزن خشک بوته درصد روغن و درصد پوشش سبز کلزا گردید. با این وجود بر عملکرد روغن تاثیر معنی داری را نداشت. از طرفی مصرف کودهای زیستی موجب بهبود وزن خشک بوته درصد . عملکرد روغن گردید، ولی بر روی سایر صفات مورد بررسی تاثیر معنی داری نداشت اثر متقابل کود شیمیایی در کود زیستی نیز بر شاخصهای تعداد دانه در بوته و عملکرد بوته تاثیر گذار بود به طوری که بیشترین تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه از ترکیب تیماری کاربرد توام کودهای زیستی به همراه استفاده از 250 کیلوگرم در هکتار اوره به دست آمد. کاربرد تلفیقی کودهای زیستی ازتوبارور 1+ فسفات بارور 2 توام با مصرف 125 و 250 کیلوگرم در هکتار کود اوره در مقایسه با شاهد میزان عملکرد را به ترتیب 42/9 و 81/4 درصد بهبود بخشید. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، کاربرد توام کودهای زیستی ازتوبارور 1 و فسفوبارور 2 در تلفیق با کود نیتروژنه می‌تواند برای سودمندی تولید گیاه کلزا در مزارع توصیه شود.

impact of biological and chemical fertilizers on some morphophysiological traits and yield of canola (brassica napus l.)

background objectives: one of the crops of the brassicaceae family, which is regarded as one of the most significant oil plants in the world because of its oil content and ideal fatty acid composition, is canola. nitrogen is one of the most crucial components that play a role in the synthesis of amino acids, proteins, nucleic acids, enzymes, chlorophyll, vitamins, secondary metabolites and atp. chemical fertilizers used carelessly cause a number of environmental problems, such as groundwater contamination, insect and microbe extinction, and decreased soil fertility. using biological fertilizers is a crucial step in minimizing the use of chemical fertilizers and preventing the adverse impact caused with their application. due to its wide range of adaptability to most of the country’s climatic conditions, canola, one of the most significant oilseed plants in development, has enormous value in reducing dependence on the import of edible oil. nevertheless, using biological fertilizers will also significantly reduce the negative environmental effects caused by the excessive use of synthetic inputs, particularly commercial fertilizers, in addition to reducing the use of chemical fertilizers. due to these reasons, the current study was conducted to determine the best combination for nitrogen with biofertilizers in regards to yield, yield components, and percentage of canola oil. materials and methods: the experiment was conducted as a factorial based on randomized complete blocks design with three replications in a farm located in marand city of east azarbaijan province in 2019. experimental treatments include chemical fertilizer at three levels (no application of fertilizer as a control and application of 125 and 250 kg ha-1 of urea) and bifertilizers at four levels (without biofertilizers as a control, application of azoto barvar-1, phosphate barvar-2 and the combined of azotobarvar-1 + phosphate barvar-2). results: application of different levels of urea fertilizer increased plant height, leaf area, and number of pods per plant, number of seeds per pod, harvest index, chlorophyll index, plant dry weight, oil percentage, and green cover percentage of canola. however, it had non-significant effect on oil yield. on the other hand, the application of bifertilizers improved plant dry weight, oil percentage and oil yield, but did not have a significant effect on the other studied traits. the interaction effect between chemical fertilizer and biofertilizer had significant effect on the number of seeds and yield of the plant. the highest number of seeds per plant and grain yield was obtained at the combination of biofertilizers with the application of 250 kg ha-1 of urea. combined use of azotobarvar-1 + phosphate barvar-2 biofertilizers with the consumption of 125 and 250 kg ha-1 of urea improved the yield by 42.9% and 81.4%, respectively. conclusion: based on the results of this study, the combined application of azotobarvar-1 + phosphate barvar-2  biofertilizers along with nitrogen fertilizer due to the improvement of yield, yield components and oil content can be recommended for profitable of canola production in fields.