ارزیابی ارقام و لاین‌های گندم نان ( triticum aestivum l )تحت شرایط معمول و تنش کم آبی

اهداف: با توجه به اهمیت گندم بعنوان یک گیاه استراتژیک، تحقیق حاضر به منظور شناسایی ارقام و لاین های گندم مقاوم نسبت به تنش خشکی و بررسی ارتباط صفات مورفوفیزیولوژیک، مقاومت به تنش صورت گرفت.مواد و روش ها:آزمایشی با هدف تاثیر تنش خشکی بر ارقام و لاین های گندم در سال‌های‌ زراعی 98 – 1397 و 99 – 1398 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان) به صورت آزمایش اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. کرت‌های اصلی شامل رژیم آبیاری (آبیاری کامل تا انتهای فصل رشد (شاهد بدون تنش خشکی)، آبیاری تا مرحله گلدهی (تنش خشکی متوسط) و آبیاری خاک آب (تنش خشکی کامل)) و کرت‌های فرعی شامل ارقام و لاین‌های گندم نان (تیرگان، احسان، آفتاب و لاین‌های n 91 17، n 92 9 و n 93 17) بودند. نتایج نشان داد که تنش خشکی متوسط و کامل باعث کاهش معنی‌دار تعداد روز تا سبزشدن، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، محتوای پرولین، کاتالاز، پروتئین برگ و شاخص سبزینگی برگ شد. تنش خشکی متوسط و کامل بطور میانگین باعث کاهش عملکرد دانه به ترتیب به میزان 12.5 و 31 درصد نسبت به آبیاری کامل تا انتهای فصل رشد شد. همچنین نتایج نشان داد تنش خشکی متوسط و تنش خشکی کامل باعث افزایش محتوای پرولین و فعالیت آنزیم کاتالاز و کاهش محتوای پروتئین برگ و شاخص سبزینگی برگ شد. با توجه به شرایط بحرانی آب در جهان و ایران به‌ویژه در استان اردبیل (مغان)، معرفی ارقامی که بتوانند حداقل کاهش عملکرد را در شرایط کم آبیاری داشته باشند، از اهمیت بسزایی برخوردارند. لذا در بین ارقام مورد بررسی لاین n 93 17 و رقم آفتاب از نظر صفات مورد بررسی برتر بودند و با توجه به تحمل بالاتر این ارقام به تنش خشکی، استفاده از این ارقام در مناطق مواجه با محدودیت رطوبت، شایسته پژوهش های بلند مدت با جزئیات بیشتری است.

evaluation of bread wheat cultivars and lines (triticum aestivum l.) under normal irrigation and drought stress

background and objective: considering the importance of wheat as a strategic plant, the present research was conducted in order to identify wheat cultivars and lines resistant to drought stress and investigate the relationship between morpho physiological traits and stress resistance.materials and methods: experiments were conducted in the cropping years from 2018 2019 and 2019 2020 in the farm of agricultural and natural resources research center of moghan in the form of split plots complete random block design with three repetitions. the main plot covered the three irrigation regimes including control irrigation (without drought stress), medium drought stress (moderate drought stress) and full drought stress. sub plots included bread wheat cultivars and lines (tirgan, ehsan, aftab and lines n 91 17, n 92 9 and n 93 17).results: the results showed that the effect of drought stress on the number of days to germination, number of fertile tillers per plant, thousand seed weight, seed yield, proline content, catalase, leaf protein and leaf greenness index was significant. in general, drought stress caused a significant decrease in seed yield by decreasing the number of fertile tillers per plant, leaf protein, leaf greenness index and thousand seed weight, as well as increasing the content of proline and catalase. under moderate and full drought treatments, the seed yield declined (12.5 and 31 percent, respectively), reduced leaf protein content (55 and 71 percent, respectively) and increased proline content (26 and 45 percent, respectively) conclusion: in general, the results showed that in moderate drought stress and full drought stress, n 93 17 line and aftab cultivar were superior in terms of investigated traits and with regard to the higher tolerance of the cultivars to drought stress, the use of these cultivars in areas with limited humidity deserves long term research with more details.