اثر تغذیه زیستی، آلی و شیمیایی بر برخی صفات مورفولوژیکی، عملکرد ماده خشک و اسانس گیاه دارویی بادرشبی (dracocephalum moldavica l.)

اهداف: این پژوهش به منظور بررسی اثر کاربرد کودهای شیمیایی، دامی، زیستی و اسید هیومیک بر برخی صفات رشدی، عملکرد ماده خشک و تولید اسانس بادرشبی انجام گردید مواد و روش ها: آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه ای در شهرستان اهر در سال 1394 اجرا گردید عامل اول شامل کاربرد کودهای شیمیایی و دامی در چهار سطح شاهد، 100 درصد کود شیمیایی، 50 درصد کود شیمیایی + 50 درصد کود دامی و 100 درصد کود دامی (30 تن در هکتار) بود. عامل دوم شامل سه سطح شاهد، کاربرد کود زیستی سوپرنیتروپلاس و اسید هیومیک بود. صفات مورد آزمایش شامل ارتفاع بوته، تعداد ساقه های فرعی و گل دهنده در بوته، قطر ساقه اصلی، طول گل آذین، وزن خشک ساقه های گل دهنده، وزن خشک تک بوته،عملکرد ماده خشک، وزن هزاردانه، درصد اسانس و عملکرد اسانس بودند. برای استخراج اسانس از ماده خشک اندام هوایی از روش تقطیر با آب بر مبنای روش پیشنهادی فارماکوپه اروپا و دستگاه کلونجر (clevenger) استفاده شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ساده کود دامی و شیمیایی بر تمامی صفات مورد بررسی به غیر از وزن هزاردانه و اثر ساده کود زیستی و اسید هیومیک بر صفات تعداد ساقه های فرعی و گل دهنده در بوته، عملکرد ماده خشک، وزن هزاردانه، درصد اسانس و عملکرد اسانس معنی دار شد. برهم کنش کود دهی و اسید هیومیک و سوپرنیتروپلاس برصفات درصد اسانس و عملکرد اسانس معنیدار شد. بیشترین ارتفاع بوته، طول گل آذین و عملکرد ماده خشک با کاربرد 50 درصد کود شیمیایی + 50 درصد کود دامی، بیشترین تعداد و وزن ساقه‌های فرعی گل‌دهنده با کاربرد 100 درصد کود دامی و بیشترین تعداد ساقه‌های فرعی، قطر ساقه اصلی و وزن خشک تک‌بوته با کاربرد 100 درصد کود شیمیایی به‌دست آمد. تعداد ساقه‌های فرعی و گل‌دهنده در بوته، وزن هزاردانه و عملکرد ماده خشک با کاربرد سوپرنیتروپلاس و یا هیومیکا نسبت به شاهد افزایش معنی‌داری داشتند. بیشترین درصد اسانس به‌ترتیب در تیمار‌های 50 درصد کود شیمیایی + 50 درصد کود دامی بدون اسید هیومیک و سوپرنیتروپلاس (0/77 درصد)، 100 درصد کود دامی + هیومیکا (0/72 درصد) و 50 درصد کود شیمیایی + 50 درصد کود دامی با کاربرد هیومیکا (0/69 درصد) بدون تفاوت معنی دار با همدیگر به‌دست آمد. بیشترین عملکرد اسانس به‌ترتیب در تیمار‌های 50 درصد کود شیمیایی + 50 درصد کود دامی با کاربرد هیومیکا (1/83 گرم در مترمربع)، کاربرد 100 درصد کود دامی با کاربرد هیومیکا (1/79 گرم در مترمربع) و 50 درصد کود شیمیایی + 50 درصد کود دامی بدون هیومیکا و سوپرنیتروپلاس (1/74 گرم در مترمربع) به‌دست آمد. نتیجه گیری: کاربرد کودهای شیمیایی، دامی، سوپرنیتروپلاس و اسید هیومیک اثرات مثبتی بر صفات مورفولوژیکی، عملکرد ماده خشک و محتوای اسانس بادرشبی داشتند. بنابراین هریک از این منابع تغذیه ای به عنوان منبع تامین کننده اسید هیومیک و نیتروژن می تواند در تولید گیاه دارویی بادرشبی منجر به بهبود عملکرد ماده خشک و اسانس گردد. بااین وجود، کاربرد تلفیقی از کود دامی و شیمیایی(50 درصد از هریک) همراه با کاربرد اسید هیومیک و یا سوپرنیتروپلاس تاثیر و کارآیی بیشتری در افزایش عملکرد و تولید اسانس بادرشبی خواهد داشت. از طرف دیگر کاهش مصرف نهاده های شیمیایی و جایگزینی آن با کودهای آلی، زیستی و محرک های رشدی مانند مواد هیومیکی می تواند گامی مهم در جهت نیلبه کشاورزی پایدار تلقی شود.

evaluation of the effect of biological, organic and chemical nutrition on some morphological traits, dry matter yield and essential oil of dragonhead (dracocephalum moldavica l.)

background and objective: this research was carried out to investigate the effect of chemical, livestock,biological, and humic acid fertilizers application on some growth traits, dry matter yield, and production ofdragonhead essential oil.materials and methods: the experiment was performed as factorial based on randomized complete blocksdesign (rcbd) with three replications at a farm in ahar city in 2015. the first factor included the applicationof chemical and farmyard fertilizers in four levels of control, 100% chemical fertilizer, 50% chemical fertilizer+ 50% of farmyard manure, and 100% farmyard manure (30 tons per hectare). the second factor includedthree levels of control, application of humic acid and super nitro plus as a biofertilizer. the traits were includedas plant height, number of lateral and flowering stems per plant, main stem diameter, inflorescence length,flowering stems weight, plant dry weight, dry matter yield, 1000-grain weight, essential oil percentage, andessential oil yield. to extract the essential oil from the dry matter of the shoot, the water distillation methodwas used based on the proposed method of the european pharmacopoeia and clevenger apparatus.results: the results of the analysis of variance showed that the simple effect of chemical and farmyard manurefertilizers was significant on all studied traits except 1000-seed weight and the simple effect of biofertilizerand humic acid on the number of lateral and flowering stems per plant, dry matter yield, 1000-grain weight,essential oil percentage, and essential oil yield was significant. the interaction of fertilizer and humic acid andsuper nitro plus on essential oil content and essential oil yield was significant. the highest plant height,inflorescence length, and dry matter yield were obtained with the application of 50% chemical fertilizer + 50%farmyard manure, the highest number and weight of flowering lateral stems with 100% application of farmyardmanure and the highest number of lateral stems, main stem diameter, and plant dry weight by applying 100%chemical fertilizer. the number of lateral and flowering stems per plant, 1000-grain weight, and dry matteryield were significantly increased under super nitro plus or humic acid application compared to the control.the highest percentage of essential oil was obtained in the treatments of 50% chemical fertilizer + 50% manurewithout humic acid and super nitro plus (0.77%), 100% farmyard manure + humica (0.72%), and 50%chemical fertilizer + 50% farmyard manure with the application of humic acid (0.69%), with no significantdifference each other, respectively. the highest essential oil yield was obtained in 50% chemical fertilizer + 50% animal manure with the application of humic acid (1.83 g.m-2), application of 100% farmyard manure with the application of humic acid (1.79 g.m-2) and 50% chemical fertilizer + 50 % of farmyard manure without humic acid and super nitro plus (1.74 g.m-2).conclusion: application of chemical, farmyard, super nitro plus, and humica fertilizers had positive effects on morphological traits, dry matter yield, and essential oil content of dragonhead. therefore, each of these nutritional sources as a source of humic acid and nitrogen in the production of dragonhead plants can improve dry matter yield and essential oil. however, the combined application of farmyard manure and chemical fertilizers (50% of each) along with the application of humic acid or super nitro plus will have a greater effect and efficiency in increasing the yield and production of essential oil. on the other hand, reducing the use of chemical inputs and replacing them with organic fertilizers, biofertilizers, and growth stimulants such as humic substances can be considered an important step towards achieving sustainable agriculture.