بررسی ویژگی‏های مورفوفیزیولوژیکی ارقام و لاین‏های امیدبخش سورگوم دانه‌ای [sorghum bicolor (l.) moench] تحت تنش خشکی آخر فصل

مقدمه و اهداف: با توجه به گسترش خشکسالی ها در سال های اخیر، ضرورت توجه به گیاهان زراعی متحمل به خشکی همچون سورگوم افزایش یافته است. این مطالعه به‌منظور بررسی برخی از مکانیسم‌های فیزیولوژیکی تحمل به خشکی در ژنوتیپ‌های سورگوم دانه‌ای انجام شد.مواد و روش‏ها: آزمایش به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج اجرا شد. رژیم آبیاری طی دوره زایشی به عنوان عامل اصلی در سه سطح (آبیاری بعد از 60 و 120 میلی متر تبخیر و قطعآبیاری) و ژنوتیپ به عنوان عامل فرعی در پنج سطح (ارقام کیمیا، سپیده و فومن و لاین های امیدبخش kgs15 و kgs32 ) بودند. یافته‏ها: تحت آبیاری معمول بیشترین عملکرد دانه ( 8994 کیلوگرم در هکتار) توسط رقم کیمیا به دست آمد درحالیکه حداکثر عملکرد دانه در شرایط کم آبیاری و قطع آبیاری ( 7633 و 6275 کیلوگرم در هکتار) در رقم فومن ثبت گردید.همچنین در شرایط تنش، رقم فومن بیشترین میزان هدایت روزنه ای و کمترین درصد کاهش عملکرد در مقایسه با آبیاری نرمال را نشان داد. علاوه بر این کمترین دمای کانوپی در شرایط کم آبیاری و قطع آبیاری (به ترتیب 32/4 و 32/63 درجه سانتیگراد) در رقم فومن ثبت گردید. نتیجه گیری: به طورکلی رقم فومن با کارآیی جذب آب بالاتر نسبت به سایر ژنوتیپ ها که به صورت هدایت روزنه ای بیشتر و دمای کانوپی پائین تر نمود پیدا کرد، توانست با سازوکار اجتناب، از شدت تنش کمآبی در گیاه بکاهد و حداکثر عملکرد دانه در شرایط خشکی را تولید نماید. رقم کیمیا نیز از طریق کاهش پتانسیل اسمزی و افزایش تجمع اسمولیت هایی مانند قندهای محلول و پرولین، توانست قدرت جذب آب خود را افزایش دهد و عملکرد نسبتاً مطلوبی در شرایط تنش تولید نماید.

investigation of morphophysiological characteristics of cultivars and promising lines of grain sorghum [sorghum bicolor (l.) moench] under late season drought stress

background and objective: due to the spread of droughts in recent years, the need to pay attention to drought-tolerant crops such as sorghum has increased. this study aimed to investigate some physiological mechanisms of drought tolerance in grain sorghum genotypes.materials and methods: the experiment was conducted as a split plots design based on randomized complete block design with three replications at karaj. irrigation regime during the reproductive period was the main factor at three levels (irrigation after 60 and 120 mm evaporation, and irrigation cut-off), and genotype was the sub-factor at five levels (cultivars kimiya, sepideh, and fouman and promising lines kgs15 and kgs32).results: under normal irrigation, the highest grain yield (8994 kg.ha-1) was obtained by cultivar kimia. in contrast, the maximum grain yield under deficit irrigation and irrigation cut-off conditions (7633 and 6275 kg.ha-1) was recorded in cultivar fouman. also, under stress conditions, cultivar fouman showed the highest stomatal conductivity and the lowest percentage of yield reduction compared to normal irrigation. in addition, the lowest canopy temperature was recorded in fouman cultivar under deficit irrigation and irrigation cut-off conditions (32.40 and 32.63 °c, respectively).conclusion: overall, cultivar fouman with higher water uptake efficiency than other genotypes, which showed more stomatal conductivity and lower canopy temperature, was able to reduce the severity of water deficit stress in the plant and to produce maximum grain yield under drought conditions. cultivar kimia was able to increase its water absorption capacity and produce a relatively good yield under stress conditions by reducing the osmotic potential and increasing the accumulation of osmolytes such as soluble sugars and proline.