تاثیر کاربرد کودهای شیمیایی، سبز و ورمی کمپوست بر عملکرد دانه، کمیت و کیفیت روغن کلزا

مقدمه و هدف اگرچه در سیستمهای کشاورزی مرسوم، کاربرد کودهای شیمیایی باعث افزایش تولید شده ولی استفاده طولانی مدت از آنها منجر به کاهش کارایی عناصر غذایی آلودگی آب و خاک، فرسایش خاک و اسیدی شدن خاکها شده است. به منظور کاهش پیامدهای کودهای شیمیایی توسعه سیستمهای کشاورزی پایدار از جمله استفاده از کودهای سبز و آلی مورد توجه قرار گرفته اند به طور کلی هدف از این پژوهش بررسی اثرات روشهای مختلف حاصلخیزی خاک بر صفات کمی و کیفی گیاه کلزا بود.مواد و روش ها: این آزمایش بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با هشت تیمار و سه تکرار در شهرستان میاندوآب در سالهای 1398 و 1399 اجرا گردید. تیمارها شامل شاهد عدم کاربرد) (کود کاربرد کود شیمیایی کودهای سبز شامل کشت خالص جو ( hordeum vulgare) کشت خالص نخود فرنگی (pisum sativum l)، 75 درصد نخود فرنگی + 25 درصد جو، 50 درصد نخود فرنگی + 50 درصد جو و 25 درصد نخود فرنگی + 75 درصد جو و ورمی کمپوست بودند. مرحله اول شامل کشت گیاهان جو و نخود فرنگی به صورت خالص و مخلوط به عنوان کود سبز و سپس برگرداندن آنها به خاک بود. مرحله دوم هم شامل کشت گیاه کلزا بود صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد خورجین در بوته تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه عملکرد دانه وزن کل ، شاخص برداشت درصد روغن عملکرد و ترکیبات روغن دانه کلزا مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها نتایج نشان داد که همه صفات کلزا مورد مطالعه به جز شاخص برداشت تحت تاثیر معنی دار تیمارها قرار گرفتند. بیشترین تعداد دانه در خورجین وزن هزار دانه عملکرد دانه و بیولوژیک با کاربرد کود شیمیایی بدون تفاوت معنی دار با تیمار کود سبز 50 درصد نخود فرنگی + 50 درصد جو بدست آمد. علاوه بر این بیشترین میزان درصد و عملکرد روغن در تیمار کود سبز 50 درصد نخود فرنگی + 50 درصد جو بدست آمد و بعد از آن در تیمار کود سبز 75 درصد نخود فرنگی + 25 درصد جو مشاهده شد آنالیز شیمیایی روغن دانه مشخص کرد در همه تیمارها اولئیک اسید لینولئیک اسید و پالمیتیک اسید غالب ترین ترکیبات روغن دانه بودند به طوری که بیشترین درصد اسید اولئیک (92/43) با کاربرد کود سبز 50 درصد نخود فرنگی + 50 درصد جو حاصل شد. همچنین بیشترین درصد لینولئیک اسید (6/07) با کاربرد کود آلی ورمی کمپوست مشاهده شد. در حالی که بیشترین درصد پالمیتیک اسید (3/38) به تیمار کود سبز 25 درصد نخود فرنگی 75 درصد جو تعلق داشت به طور کلی بیشترین و کمترین اسیدهای چرب غیر اشباع به ترتیب در تیمارهای کود سبز 50 درصد نخود فرنگی + 50 درصد جو و 25 درصد نخود فرنگی + 75 درصد جو حاصل شد.نتیجه گیری: با عنایت به اینکه بیشترین میزان عناصر نیتروژن فسفر و پتاسیم خاک با کاربرد کود سبز 50 درصد نخود فرنگی + 50 درصد جو حاصل شد بنابراین بیشترین درصد و عملکرد روغن و اسیدهای چرب غیراشباع روغن کلزا در در نتیجه می توان تیمار کود سبز 50 درصد جو + 50 درصد نخود فرنگی را به عنوان یک استراتژی این تیمار بدست آمد. پایدار کشت کلزا در دشت میاندوآب پیشنهاد نمود.

the effect of green fertilizer, vermicompost, and chemical fertilizer on grain yield, oil content, and composition of rapeseed (brassica napus l.)

background and objective: in the conventional agricultural systems, the excessive use of chemical inputs increased the agricultural productivity, but long-term use of chemical fertilizers led to reduce nutrient use efficiency, water and soil pollution, soil erosion, mineral depletion, and soil acidification. to reduce the negative consequences of chemical fertilizers, the development of sustainable agricultural systems including the application of green and organic fertilizers has been considered. generally, the objective of this research was evaluate the effect of different soil fertility methods on the quantitative and qualitative traits of rapeseed (brassica napus l.). material and methods: a field experiment was carried out based on a randomized complete block design (rcbd) with 8 treatments and three replications in two successive stages in the miandoab city, iran during 2019 and 2020. treatments included control (without fertilizer application), chemical fertilizer (cf), barley monoculture (b), pea monoculture (p), 75% p+ 25% b, 50% p+ 50% b and 25% p+ 75% b and vermicompost. the first stage consisted of the cultivation of barley (hordeum vulgare l.) and pea (pisum sativum l.) in pure and mixed cropping form as green manure and then returning them to the soil. in addition, the second stage was the cultivation of rapeseed. traits such as plant height, number of pod per plant, number of grain per pod, 1000 grain weight, grain yield, biological yield, harvest index, oil content, and compositions were measured.results: the results showed all studied traits except harvest index were significantly affected by different fertilizer sources. the highest number of grain per pod, 1000 grain weight, seed, and biological yield of rapeseed were obtained with the application of chemical fertilizer without significant difference with a green manure of 50% p+ 50% b. in addition, the maximum oil content and yield were obtained in green manure of 50% p+ 50% b followed by 75% p+ 25% b. chemical analysis of the rapeseed oil demonstrated that in all treatments, oleic acid, linoleic acid, and palmitic acid were the main dominant components. so that, the highest (92.43%) and lowest (83.37%) of oleic acid were achieved in 50% p+ 50% b and control treatments, respectively. also, the highest of (6.07%) linoleic acid was observed in vermicompost treatment. while the highest percentage of palmitic acid (92.43%) has belonged to green manure treatment of 25% p+ 75% b. generally, the maximum (92.61%) and minimum (88%) of unsaturated fatty acids were achieved in 50% p+ 50% b and 25% p+ 75% b green manure treatments, respectively.conclusion: considering that the greatest amount of soil nitrogen, phosphorus and potassium were obtained by application of 50% p+ 50% b green manure. therefore, the highest rapeseed oil content, seed oil yield, and unsaturated fatty acids were obtained in this treatment. as a result, 50% barley + 50% pea green manure treatment can be suggested as a sustainable strategy for rapeseed cultivation in miandoab plain.