تجزیه گرافیکی روابط بین صفات و گزینش هیبریدهای‌های برتر در آفتابگردان

اهداف: آفتابگردان یکی از مهمترین گیاهان دانه روغنی در جهان محسوب می شود که روغن آن ارزش غذایی و اقتصادی بالایی دارد. شناسایی و گزینش ژنوتیپ های پرمحصول با خصوصیات مطلوب در این گیاه از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین هدف از این مطالعه، بررسی روابط متقابل میان صفات مختلف و انتخاب بهترین هیبریدهای آفتابگردانبود.مواد و روش ها: در این بررسی، تعداد یازده هیبرید جدید به همراه چهار رقم گلسا، قاسم، شمس و فرخ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دزفول در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی (99-1397) ارزیابی شدند. صفات فنولوژیکی، موفولوژیکی و اجزای عملکرد شامل روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و عملکرد دانه مورد اندازهگیری قرار گرفتند. در این پژوهش برای مطالعه روابط متقابل میان صفات مختلف و انتخاب بهترین ژنوتیپ‌های آفتابگردان از روش‌های بای‌پلات ژنوتیپ × صفت (gt) و بای‌پلات ژنوتیپ × عملکرد × صفت (gyt) استفاده شد. یافته ها: بر اساس نمایش چندضلعی بای‌پلاتgt ، هیبرید g1 مطلوب‌ترین و مناسب‌ترین هیبرید برای عملکرد دانه (4110 کیلوگرم در هکتار) و صفات مرتبط با آن بود. نمایش برداری بای پلات gt، همبستگی بالایی بین عملکرد دانه با قطر ساقه، ارتفاع بوته، قطر طبق و تعداد دانه در طبق نشان داد. بر اساس نمایش مختصات تستر متوسط (atc) بای‌پلات gyt، هیبرید های g1 و g6 به عنوان بهترین و هیبرید های 12 g و 7 g به عنوان ضعیف‌ترین هیبریدها از نظر کلیه ترکیبات مثبت عملکرد - صفت شناخته شدند. با توجه به نتایج، همبستگی مثبت معنی‌داری بین صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسی در ترکیب با عملکرد دانه مشاهده شد. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که هیبریدهای g1 و g6 به عنوان هیبریدهای برتر از نظر عملکرد دانه و سایرصفات زراعی از قبیل روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه در طبق و وزن هزاردانه شناخته شدند و قابلیت ورود به آزمایش های تحقیقی ترویجی به منظور معرفی به عنوان رقم جدید برای کشت درمنطقه دزفول را داشتند. همچنین صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسی می توانند به عنوان شاخص های مناسب در برنامه های اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپ های با عملکرد بالا در آفتابگردان مورد استفاده قرار گیرند.

graphic analysis of relationships between traits and selection of superior hybrids in sunflower

background and objective: the sunflower is one of the most important oilseed plants in the world and its oil has nutritional and high economic value. identification and selection of high-yielding genotypes with desirable characteristics are especially important in this plant. therefore, this study was conducted to identify interrelationships between different traits and the selection of the best sunflower hybrids. materials and methods: in this study, 11 new hybrids along with four cultivars golsa, ghasem, shams, and farrokh were evaluated in a randomized complete block design with four replications in the agriculture research station of dezful during 2018-2020. the phonological, morphological characteristics and yield components including days to flowering, days to ripening, plant height, stem diameter, head diameter, seed number per head, thousand seed weight, and seed yield were measured. in this study, the methods of genotype × trait (gt) and genotype by yield × trait biplot (gyt) were used to identify interrelationships between different traits and selection of the best sunflower hybrids. results: based on the polygon view of the gt biplot, hybrid g1 (1410 kg ha-1) had good characteristics regarding seed yield and traits related to yield. the vector view of the gt biplot showed a high correlation between seed yield with stem diameter, plant height, head diameter, and seed number per head. based on the average tester coordinate (atc) view of the gyt biplot, hybrids g1 and g6 in terms of all positive yield-trait combinations were recognized as the best hybrids and hybrids g12 and g7 as the weakest hybrids. according to the results, a significant positive correlation was observed between stem diameter, head diameter, plant height, and early maturity in combination with seed yield. conclusion: generally, the results indicated that hybrids g1 and g6 were recognized as superior hybrids from the point of yield and other agronomic traits including days to flowering, days to ripening, plant height, stem diameter, head diameter, seed number per head, and thousand seed weight. these genotypes have the potential to be used in research-extension trials for introduction as a new cultivar for cultivation in the dezful region. also, the traits of stem diameter, head diameter, plant height, and early maturity could be used as suitable criteria in selecting for increased seed yield in sunflower breeding programs.