ارزیابی پایداری کشاورزی در استان های ایران

اهداف: توسعه بخش کشاورزی بدون نگرش پایداری، موجب بروز مسائل و مشکلات زیادی شده است. شاخص‌های پایداری دارای ویژگی های چند بعدی شامل ابعاد اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی هستند. در طول زمان افزایش تولید محصولات کشاورزی سبب بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی و تخریب محیط‌زیست شده است. از این رو هدف از مطالعه حاضر سنجش پایداری کشاورزی با استفاده از شاخص ترکیبی می‌باشد. مواد و روش‌ها: برای این منظور 35 شاخص اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای 30 استان در نظر گرفته شد و با استفاده از روش‌های موریس، مک‌گراناهان و روش تحلیل مولفه‌های اصلی، پایداری کشاورزی سنجش شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که در بین استان‌های کشور، استان‌های خراسان‌رضوی، فارس، اصفهان و خوزستان در وضعیت بهتری نسبت به سایر استان‌ها قرار دارند. همچنین با بررسی شاخص‌های سازنده پایداری کشاورزی، این نتیجه حاصل شد که استان‌های خراسان‌رضوی، آذربایجان‌شرقی و اصفهان از جنبه اقتصادی، استان‌های فارس، مازندران و آذربایجان‌غربی از جنبه اجتماعی و استان‌های گیلان، خراسان‌جنوبی و چهارمحال و بختیاری از جنبه زیست‌محیطی دارای پایدارترین وضعیت می‌باشند. بعلاوه استان‌های قم، بوشهر و سیستان و بلوچستان، از جنبه های اقتصادی و اجتماعی پائین ترین جایگاه را در بین استان‌های کشور دارند و از جنبه زیست‌محیطی نیز استان‌های قزوین و بوشهر کمترین میزان پایداری را دارند. نتیجه گیری: استان‌هایی که در سطح ناپایداری قرار دارند در شاخص های اقتصادی - اجتماعی بویژه بذر، کود، استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری و روش‌های مناسب کشاورزی ضعیف می‌باشند. بنابراین ضروری است که سرمایه‌گذاری بر روی زیرساخت‌های این شاخص‌ها به منظور ارتقا پایداری کشاورزی انجام شود.

agricultural sustainability assessment in the iranian provinces

background & objective: agricultural sector development without sustainability attitude has led to many problems. sustainability has three dimensions: economic, social and environmental. over time, increasing agricultural production has led to the overuse of natural resources and therefore, destruction of the environment. therefore, the purpose of this study is to measure agricultural sustainability using a composite index.methods & materials: for this purpose, firstly 35 economic, social and environmental indicators were gathered for 30 iranian provinces. then agricultural sustainability was measured using the morris, the mcgranahan, and the principal component analysis methods.results: the results showed that khorasan razavi, fars, isfahan, and khuzestan provinces have higher agricultural sustainability than other provinces. also, in the economic dimension: khorasan razavi, east azerbaijan, and isfahan provinces; in the social dimension: fars, mazandaran, and west azerbaijan provinces; and in the environmental dimension: gilan, south khorasan, and chaharmahal and bakhtiari provinces; are more sustainable. in addition, qom, bushehr, and sistan and baluchestan provinces have the lowest economic and social sustainability. as well, qazvin and bushehr provinces have the lowest level of environmental sustainability.conclusion: findings showed that unsustainable provinces are weak in socioeconomic indicators; especially in seeds, fertilizer applications, use of modern irrigation systems, and appropriate agricultural methods. therefore, it is necessary to invest in the infrastructure of these indicators to upgrade agricultural sustainability.