اثر کشت مخلوط گندم زمستانه با ماشک و شبدر بر جمعیت علف‌های هرز تحت سیستم‌های مختلف شخم

اهداف: مشکلات زیست‌محیطی ناشی از کاربرد بی‌رویه علفکش‌ها و مقاومت علف‌های‌هرز به آن‌ها، لزوم توسعه راهکارهای زراعی به‌عنوان یک روش ایمن‌تر و کم‌هزینه‌تر برای مدیریت علف‌های‌هرز را از الویت‌های کشاورزی پایدار قرار داده است. این مطالعه به‌منظور بررسی اثر کشت مخلوط گندم با شبدر ایرانی (trifolium resupinatum l.) و ماشک گل‌خوشه‌ای (vicia villosa roth.) بر جمعیت و تنوع علف‌های‌هرز تحت سامانه‌های مختلف خاک‌ورزی انجام گرفت.مواد و روش‌ها: آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ایلام طی دو سال زراعی 98-1397 و 99-1398 انجام گرفت. خاک‌ورزی به‌عنوان عامل اصلی در سه سطح (خاک‌ورزی متداول، خاک‌ورزی حداقل و بی‌خاک‌ورزی) و الگوهای مختلف کشت شامل کشت خالص گندم، کشت خالص شبدر، کشت خالص ماشک، کشت مخلوط افزایشی 100 درصد گندم+ 50 درصد شبدر، کشت مخلوط افزایشی 100 درصد گندم+ 50 درصد ماشک و شاهد (بدون کشت) به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج: نتایج نشان داد که سیستم های بی خاک ورزی و خاک ورزی حداقل به ترتیب دارای بیشترین و کمترین تراکم علف های هرزبودند. کاهش تراکم بوته علف‌های‌هرز در الگوی کاشت گندم+ ماشک و گندم+ شبدر تحت بی‌خاک‌ورزی نسبت به تیمار شاهد به‌ترتیب 80.72 و 65.99 درصد و در خاک‌ورزی حداقل 91.60 و 77.71 درصد و در خاک‌ورزی متداول 80.04 و 70.83 درصد بود. کمترین شاخص تنوع شانون-وینر، شاخص تنوع بریلویین، شاخص یکنواختی و غنای گونه‌ای مارگالف و بیشترین شاخص غالبیت سیمپسون در سامانه بی‌خاک‌ورزی مشاهده شد. نتیجه‌گیری: کشت مخلوط ماشک با گندم در سامانه‌های خاک‌ورزی حفاظتی و متداول توانست علف‌های‌هرز را تا سطح مناسبی کاهش دهد و این راهکار می‌تواند به‌عنوان روشی موثر در راستای کشاورزی پایدار مورد استفاده قرار گیرد.

effect of winter wheat intercropped with vetch and clover on weed population under different soil tillage systems

background and objective: environmental problems due to overuse of herbicides and resistance of weeds to them have made the need to develop agricultural strategies as a secure and less costly method for weed management one of the sustainable agricultural priorities. this study was carried out to study the effect of intercropping of persian clover or vetch as cover crop with wheat under different soil disturbance regimes on population dynamics of weeds to use as ecological weed management systems. materials and methods: the experiment was conducted as split plots in the form of a randomized complete block design with three replications in the research farm of ilam university during the two cropping years of 2018/19 and 2019/20. tillage regimes as the main factor in three levels (conventional tillage, minimal tillage and no cultivation) and different intercropping patterns including monocultures wheat, clover, vetch, additive intercropping of 100% wheat + 50% clover, additive intercropping of 100% wheat + 50%vetch and weedy were considered as subfactors.results: the weed density was reduced up to 80.7% in intercropping of wheat+vetch and to 66% in intercropping of wheat+clover under no tillage system. the respected values were, respectively, 91.6 and 77.7% under reduced tillage and 80 and 70.8% under conventional tillage systems. the shannon and wiener brillouin, conclusion: intercropping of wheat and cover crops can be applied to reduce efficiently weed density and also to affect weed diversity. this also can be an important step toward sustainable agriculture.