مطالعه پایداری عملکرد دانه نخود تیپ دسی در محیط‌های مختلف و معرفی لاین‌های امید بخش

اهداف: اصلاح و معرفی ارقام پیروز و کاکا به بیش از چهل سال قبل برمی گردد. هدف از این بررسی دستیابی به ژنوتیپ‌های پرمحصول نخود سیاه، پایدار و سازگار به کشت دیم بهاره در مناطق مرتفع غرب کشور بود.مواد و روش ها: در این پژوهش 18 لاین انتخابی نخود تیپ دسی، همراه با دو رقم کاکا و پیروز به عنوان شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار به مدت 3 سال (97-1394) در چهار ایستگاه تحقیقاتی کشور (کردستان، مراغه، ارومیه و زنجان) کشت و مورد مقایسه قرار گرفتند. محاسبات آماری بر اساس عملکرد دانه در هر پلات به روش تجزیه واریانس ساده و مرکب انجام شد. برای تعیین اثر متقابل ژنوتیپ در محیط بر عملکرد دانه، داده ها با استفاده از مدل ammi و بای پلات gge تجزیه شدند.یافته ها: نتایج این تحقیق نشان داد که دو مولفه اصلی اول معنی دار بودند. تقسیم بندی مجموع مربعات کل مشخص ساخت که اثر ژنوتیپ و به دنبال آن اثر متقابل g×e و اثر محیط به ترتیب منابع تغییر برجسته در این تجزیه بوده و گروه های محیطی متفاوت را مشخص کردند. بر اساس نتایج تجریه بای پلات gge، تعدادی لاین جدید که از نظر میزان عملکرد دانه و پایداری محصول قابل رقابت با رقم پیروز بودند شناسایی شدند.نتیجه گیری: اثرمتقابل ژنوتیپ در محیط نقش اساسی در شناسایی و معرفی دو لاین امید بخش g2 (iddmar-2012-32) و g1 (iddur-2012-12) با عملکرد بالا، پایداری مطلوب و بازارپسندی مناسب ایفا نمود. این ژنوتیپ ها را می توان پس از بررسی های تکمیلی  به عنوان جایگزین رقم پیروز به کشاورزان نخودکار معرفی کرد.

Investigation of Grain Yield Stability of Desi Type Chickpea across Different Environments and Introducing Promising Lines

Background and Objectives: Improvement and release of last desi types chickpea cultivars (Pirouz and Kaka) goes back to more than forty years ago. Objective of this study was to achieve new high yielding, stable and adaptable chickpea genotypes to spring sowing at dry western highlands of Iran. Material and Methods: In this study, 18 selected desi type chickpea lines as well as two check varieties (Pirouz and Kaka), were compared at four experimental stations including Kurdistan, Maragheh, Urmia and Zanjan during three consecutive years (20152018). Experimets were arranged in RCB designs with three replications each year at each station. Statistical calculations including simple and pooled analysis of variance were done on seed yield data. Genotype by environment interaction was analyzed through AMMI model and GGE biplot. Results: Results of this study revealed that two first IPC’s were significant. Partitioning of total sum of squares indicated that effect of genotypes followed by G×E interaction and effect of environment were siginificant sources of variations in this analysis, respectively and identified different environmental groups. According to the GGE biplot analysis, a number of new genotypes were identified that were competitive with Cv. Pirouz in terms of grain yield and yield stability. Conclusion: Genotype by environment interaction had vital role in identification and introduction of two promising lines with high seed yield, acceptable stability rank and favorite marketability, G2 (IDDMAR201232) and G1 (IDDUR201212). These genotypes can be introduced to chickpea farmers as alternative to Cv. Pirouz after complementary studies.