سنجش شاخص فقر آبی کشاورزی در میان گندم‌کاران آبی شهرستان دزفول

مدیریت آب بویژه در بخش کشاورزی نیازمند ارزیابی های جامع منابع آب با درنظر گرفتن سایر ابعاد می باشد. برای ارزیابی این مسئله رویکردی جامع توسعه داده شده است، که نمود کارکردی آن در قالب شاخص فقر آبی کشاورزی معرفی شده است. بر همین اساس، مطالعه‌ای با هدف سنجش شاخص فقر آبی کشاورزی در سطح شهرستان دزفول انجام شد. روش پژوهش مطالعه مبتنی بر پیمایش بود. جامعه آماری مطالعه شامل کلیه ی گندم کاران آبی شهرستان دزفول (5000=n) بودند که از میان آنها 205 نفر با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و به روش تصادفی سیستماتیک انتخاب شد. داده‌های مورد نیاز برای سنجش شاخص به کمک پرسشنامه جمع‌آوری شد و بخش دیگری از اطلاعات مورد نیاز شامل اطلاعات جغرافیایی مزارع کشاورزان، شوری نمونه آب در دسترس آنها بود که به ترتیب به کمک ابزارهای gps و دستگاه شوری‌سنج (ecmeter) جمع‌آوری شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای spssv20، super decisions و arcgis صورت پذیرفت. همچنین برای وزن‌دهی سنجه‌های معرفی شده در شاخص از فرایند تحلیل شبکه‌ای استفاده شد. در نهایت با استفاده از فرمول، شاخص فقر آبی کشاورزی برای تک تک کشاورزان مورد بررسی محاسبه شد. نتایج حاکی از آن بود که ظرفیت پایین کشاورزان برای مصرف بهینه آب وسطح پایین دسترسی کشاورزان به منابع آب موجود از عوامل مهم ایجاد کننده فقر آبی کشاورزی در سطح شهرستان دزفول بود. همچنین از نظر میانگین ارزش نیز از بین زیرمولفه‌های مربوط به مولفه‌های منابع آب، دسترسی، ظرفیت و محیط زیست به ترتیب میانگین ارزش، منابع آب سطحی (35.25)، دسترسی کشاورز (51.85)، سرمایه انسانی (40.67) و سموم شیمیایی (90.74) در اولویت‌های بالاتری قرار گرفتند. همچنین برای تعیین نقاط بحرانی مواجه با فقر آبی کشاورزی، نقشه فقر آبی کشاورزی تهیه شد که به عنوان ابزاری مفید در تعیین علت‌های فقر آبی کشاورزی در منطقه مورد مطالعه عمل نمود. مقدار متوسط شاخص فقر آبی کشاورزی برای حوزه مورد مطالعه 42.66 نسبت به 100 به دست آمد. در نهایت این نتیجه حاصل شد که شاخص فقر آبی کشاورزی می تواند در شناخت، تدوین برنامه و سیاست های مقابله با بحران آب ابزاری کارآمد باشد.

Measuring Agricultural Water Poverty Index Among Irrigated wheat Growers in Dezful County

Water management particularly in agricultural sector has been shown as an extensive debate which primarily depends on the holistic assessment of water resources combined with due attention to other involved aspects. Therefore, to address this issue a holistic way was regarded which crystalized in development of the Agricultural Water Poverty Index. . In line with this, a survey study was conducted to measure the agricultural water poverty in Dezful County. The study population consisted of all the irrigated wheat growers located throughout the County (N=5000). Using a systematic random sampling method a sample of 205 farmers based on Krejcie & Morgan table was selected. The main data was collected using a questionnaire and some other data including farms’ geographic information and water EC were gathered using GPS and Ecmeter devices, respectively. The validity of the study questionnaire was confirmed by a panel of experts.. Data Analysis was carried on by using a combination of software including SPSSv20, Super Decisions, and ArcGIS. Hence, the indicators of the index were weighted based on an analytical network process. After that, the agricultural water poverty was calculated for individual respondent farmers using a special formula. Results revealed that the causes of water poverty included the low farmers’ capacity to optimum water usage, low value of the environment component as well as the low rate of access to available water among farmers. Moreover, surface water resources (35.25), farmer’s access (51.85), human capital (40.67), and chemical herbpesticides (90.74) ranked at first place among the other subcomponents of resources, access, capacity, and environment, respectively. To recognize the hotspots dealt with water poverty, an agricultural water poverty map was provided. This map was regarded as a useful tool to reveal the water poverty causes in the study area. The study followed on the conclusion part in which the AWPI was regarded as an efficient and helpful tool to diagnose the water problems and to develop the appropriate policies and plans by decision and policy makers.